Pages

Wednesday, June 30, 2021

Saturday, June 26, 2021

เค•เค•्เคทा - 5 - เคนिंเคฆी - เคชाเค  3 - เค–िเคฒौเคจेเคตाเคฒा - เคช्เคฐเคถ्เคจ เค‰เคค्เคคเคฐ - Class 5 - Hindi - Chapter - 3 - Khilonewala

 



NCERT Solutions for Class 5 Hindi Chapter 3 เคชाเค ्เคฏเคชुเคธ्เคคเค• เคธे

เค•เคตिเคคा, เค”เคฐ เคคुเคฎ
เคช्เคฐเคถ्เคจ 1.
เคคुเคฎ्เคนें เค•िเคธी-เคจ-เค•िเคธी เคฌाเคค เคชเคฐ เคฐूเค เคจे เค•े เคฎौเค•े เคคो เคฎिเคฒเคคे เคนी เคนोंเค—े|
(เค•) เค…เค•्เคธเคฐ เคคुเคฎ เค•िเคธ เคคเคฐเคน เค•ी เคฌाเคคों เคชเคฐ เคฐूเค เคคी เคนो?
(เค–) เคฎाँ เค•े เค…เคฒाเคตा เค˜เคฐ เคฎें เค”เคฐ เค•ौเคจ-เค•ौเคจ เคนैं เคœो เคคुเคฎ्เคนें เคฎเคจाเคคे เคนैं?
เค‰เคค्เคคเคฐ:
(เค•) เคœเคฌ เคฎเคฎ्เคฎी-เคชाเคชा เคฎुเคे เคกाँเคŸเคคे เคนैं เคฏा เคฎेเคฐा เคญाเคˆ เคฎुเคे เคŸी.เคตी. เคจเคนीं เคฆेเค–เคจे เคฆेเคคा เคนै।
(เค–) เคฎाँ เค•े เค…เคฒाเคตा เค˜เคฐ เคฎें เคฎेเคฐे เคชिเคคाเคœी เค”เคฐ เคฆाเคฆा เคœी เคนैं। เคฆाเคฆाเคœी เคฎुเคे เคฌเคนुเคค เคช्เคฏाเคฐ-เคฆुเคฒाเคฐ เคฆेเคคे เคนैं।

เคช्เคฐเคถ्เคจ 2.
เคนเคฎ เคเคธे เค•เคˆ เคค्เคฏोเคนाเคฐ เคฎเคจाเคคे เคนैं เคœो เคฌुเคฐाเคˆ เคชเคฐ เค…เคš्เค›ाเคˆ เค•ी เคœीเคค เคชเคฐ เคฌเคฒ เคฆेเคคे เคนैं। เคเคธे เคค्เคฏोเคนाเคฐों เค•े เคฌाเคฐे เคฎें เค”เคฐ เค‰เคจเคธे เคœुเคก़ी เค•เคนाเคจिเคฏों เค•े เคฌाเคฐे เคฎें เคชเคคा เค•เคฐเค•े เค•เค•्เคทा เคฎें เคธुเคจाเค“।
เค‰เคค्เคคเคฐ:
เคเคธे เคค्เคฏोเคนाเคฐों เคฎें เคฆเคถเคนเคฐा เคฎुเค–्เคฏ เคนै। เค‡เคธ เคฆिเคจ เคฐाเคฎ เคจे เคฐाเคตเคฃ เค•ा เคตเคง เค•เคฐเค•े เคฌुเคฐाเคˆ เคชเคฐ เค…เคš्เค›ाเคˆ เค•ी เคœीเคค เคนाเคธिเคฒ เค•ी।
เค‰เคธ เคฆिเคจ เคธे เคนเคฐ เคธाเคฒ เคฏเคน เคค्เคฏोเคนाเคฐ เคฌเคก़े เคงूเคฎเคงाเคฎ เคธे เคชूเคฐे เคญाเคฐเคคเคตเคฐ्เคท เคฎें เคฎเคจाเคฏा เคœाเคคा เคนै ।

 

เคช्เคฐเคถ्เคจ 3.

เคคुเคฎเคจे เคฐाเคฎเคฒीเคฒा เค•े เคœเคฐिเค เคฏा เคซिเคฐ เค•िเคธी เค•เคนाเคจी เค•े เคœเคฐिเค เคฐाเคฎเคšเคจ्เคฆ्เคฐ เค•े เคฌाเคฐे เคฎें เคœाเคจा-เคธเคฎเคा เคนोเค—ा। เคคुเคฎ्เคนें เค‰เคจเค•ी เค•ौเคจ-เคธी เคฌाเคคें เค…เคš्เค›ी เคฒเค—ीं?

เค‰เคค्เคคเคฐ:
เค…เคชเคจे เคฎाเคคा-เคชिเคคा เค•े เคช्เคฐเคคि เค‰เคจเค•ी เค†เคœ्เคžाเค•ाเคฐिเคคा เคฎुเคे เคธเคฌเคธे เค…เคš्เค›ी เคฒเค—ी। เค‡เคธเค•े เค…เคคिเคฐिเค•्เคค เค”เคฐ เคญी เค•เคˆ เค—ुเคฃ เค‰เคจเคฎें เคฅे เคœो เคฎुเคे เคฌเคนुเคค เค…เคš्เค›े เคฒเค—เคคे เคนैं, เคœैเคธे-เค‰เคจเค•ा เค‰เคš्เคš เค†เคฆเคฐ्เคถ, เค‰เคจเค•ा เคค्เคฏाเค—, เค‰เคจเค•ा เคงैเคฐ्เคฏ, เค‰เคจเค•ी เค•เคฐ्เคคเคต्เคฏเคชเคฐाเคฏเคฃเคคा เค†เคฆि।

เคช्เคฐเคถ्เคจ 4.
เคจीเคšे เคฆिเค เค—เค เคญाเคต เค•เคตिเคคा เค•ी เคœिเคจ เคชंเค•्เคคिเคฏों เคฎें เค†เค เคนैं, เค‰เคจ्เคนें เค›ाँเคŸो
(เค•) เค–िเคฒौเคจेเคตाเคฒा เคธाเคก़ी เคจเคนीं เคฌेเคšเคคा เคนै।
(เค–) เค–िเคฒौเคจेเคตाเคฒा เคฌเคš्เคšों เค•ो เค–िเคฒौเคจे เคฒेเคจे เค•े เคฒिเค เค†เคตाเคœें เคฒเค—ा เคฐเคนा เคนै।
(เค—) เคฎुเคे เค•ौเคจ-เคธा เค–िเคฒौเคจा เคฒेเคจा เคšाเคนिเค-เค‰เคธเคฎें เคฎाँ เค•ी เคธเคฒाเคน เคšाเคนिเค।
(เค˜) เคฎाँ เค•े เคฌिเคจा เค•ौเคจ เคฎเคจाเคเค—ा เค”เคฐ เค•ौเคจ เค—ोเคฆ เคฎें เคฌिเค ाเคเค—ा।
เค‰เคค्เคคเคฐ:
(เค•) เค•เคญी เค–िเคฒौเคจेเคตाเคฒा เคญी เคฎाँ
เค•्เคฏा เคธाเคก़ी เคฒे เค†เคคा เคนै।
(เค–) เคจเค เค–िเคฒौเคจे เคฒे เคฒो เคญैเคฏा
เคœोเคฐ-เคœोเคฐ เคตเคน เคฐเคนा เคชुเค•ाเคฐ।
(เค—) เค•ौเคจ เค–िเคฒौเคจे เคฒेเคคा เคนूँ เคฎैं
เคคुเคฎ เคญी เคฎเคจ เคฎें เค•เคฐो เคตिเคšाเคฐ।
(เค˜) เคคो เค•ौเคจ เคฎเคจा เคฒेเค—ा
เค•ौเคจ เคช्เคฏाเคฐ เคธे เคฌिเค ा เค—ोเคฆ เคฎें
เคฎเคจเคšाเคนी เคšीเคœें เคฆेเค—ा।

เคช्เคฐเคถ्เคจ 5.
เคฎूंเค—เคซเคฒी เคฒे เคฒो เคฎूंเค—เคซเคฒी!
เค—เคฐเคฎ เค•เคฐाเคฐी เคŸाเค‡เคฎ เคชाเคธ เคฎूंเค—เคซเคฒी!’
เคคुเคฎเคจे เคซेเคฐीเคตाเคฒों เค•ो เคเคธी เค†เคตाเคœें เคฒเค—ाเคคे เคœ़เคฐूเคฐ เคธुเคจा เคนोเค—ा। เคคुเคฎ्เคนाเคฐे เค—เคฒी-เคฎोเคนเคฒ्เคฒे เคฎें เคเคธे เค•ौเคจ-เคธे เคซेเคฐीเคตाเคฒे เค†เคคे เคนैं เค”เคฐ เค•िเคธ เคขंเค— เคธे เค†เคตाเคœ़ เคฒเค—ाเคคे เคนैं? เค‰เคจเค•ा เค…เคญिเคจเคฏ เค•เคฐเค•े เคฆिเค–ाเค“। เคตे เค•्เคฏा เคฌोเคฒเคคे เคนैं, เค‰เคธเค•ा เคญी เคเค• เคธंเค—्เคฐเคน เคคैเคฏाเคฐ เค•เคฐो।
เค‰เคค्เคคเคฐ:

  • เค•เคฌाเคก़ीเคตाเคฒा—เค•เคฌाเคก़ी… เค•เคฌाเคก़ीเคตाเคฒा, เคฐเคฆ्เคฆी เคชेเคชเคฐ เคตाเคฒा।
  • เคธเคฌ्เคœीเคตाเคฒा-เคฆเคธ เค•ा เคธเคตा เค•िเคฒो เค†เคฒू เคฒे เคฒो, เคนเคฐे-เคญเคฐे เคฎเคŸเคฐ เคฒे เคฒो, เคช्เคฏाเคœ เคฒे เคฒो…।
  • เคซเคฒเคตाเคฒा-เค‡เคฒाเคนाเคฌाเคฆ เค•ा เคฌเคข़िเคฏा-เคฎीเค ा เค…เคฎเคฐूเคฆ เคฒे เคฒो, เคธेเคฌ, เคธंเคคเคฐा, เคšिเค•ू… เคฒे เคฒो।

เคจोเคŸ-เคตिเคฆ्เคฏाเคฐ्เคฅी เค‡เคธเคฎें เค•ुเค› เคซेเคฐीเคตाเคฒे เค•ा เคจाเคฎ เคœोเคก़ เคธเค•เคคे เคนैं। เค‰เคจเค•ा เค…เคญिเคจเคฏ เคตे เค˜เคฐ เคฎें เค…เคชเคจे เคฎाเคคा-เคชिเคคा เค•े เคธाเคฎเคจे เค•เคฐें।

เค–ेเคฒ-เค–िเคฒौเคจे
เคช्เคฐเคถ्เคจ 1.
(เค•) เคคुเคฎ เคฏเคนाँ เคฒिเค–े เค–िเคฒौเคจों เคฎें เคธे เค•िเคธे เคฒेเคจा เคชเคธंเคฆ เค•เคฐोเค—ी। เค•्เคฏों?

เค—ेंเคฆเคนเคตाเคˆ เคœเคนाเคœ़เคฎोเคŸเคฐเค—ाเคก़ी
เคฐेเคฒเค—ाเคก़ीเคซिเคฐเค•ीเค—ुเคก़िเคฏा
เคฌเคฐ्เคคเคจ เคธेเคŸเคงเคจुเคท-เคฌाเคฃเคฌเคฒ्เคฒा เคฏा เค•ुเค› เค”เคฐ

เค‰เคค्เคคเคฐ:
เคฎैं เคฐेเคฒเค—ाเคก़ी เคฒेเคจा เคชเคธंเคฆ เค•เคฐूंเค—ी เค•्เคฏोंเค•ि เคšเคฒเคคे เคธเคฎเคฏ เค‡เคธเคธे เคœो ‘เค›ुเค•-เค›ुเค•’ เค•ी เค†เคตाเคœ เคจिเค•เคฒเคคी เคนै, เคตเคน เคฎुเคे เคฌेเคนเคฆ เค…เคš्เค›ा เคฒเค—เคคा เคนै।

(เค–) เคคुเคฎ เค…เคชเคจे เคธाเคฅिเคฏों เค•े เคธाเคฅ เค•ौเคจ-เค•ौเคจ เคธे เค–ेเคฒ เค–ेเคฒเคคी เคนो?
เค‰เคค्เคคเคฐ:
เคฎैं เค…เคชเคจे เคธाเคฅिเคฏों เค•े เคธाเคฅ เค•เคฌเคก्เคกी, เคฒुเค•ा-เค›िเคชी, เค–ो-เค–ो, เคฌैंเคกเคฎिเคจ्เคŸเคจ เค†เคฆि เค–ेเคฒ เค–ेเคฒเคคी เคนूँ।

เคช्เคฐเคถ्เคจ 2.
เค–िเคฒौเคจेเคตाเคฒा เคถเคฌ्เคฆ เคธंเคœ्เคžा เคฎें ‘เคตाเคฒा’ เคœोเคก़เคจे เคธे เคฌเคจा เคนै। เคจीเคšे เคฒिเค–े เคตाเค•्เคฏों เคฎें เคฐेเค–ांเค•िเคค เคนिเคธ्เคธों เค•ो เคง्เคฏाเคจ เคธे เคฆेเค–ो เค”เคฐ เคธंเคœ्เคžा, เค•्เคฐिเคฏा เค†เคฆि เคชเคนเคšाเคจो।

  • เคชाเคจเคตाเคฒे เค•ी เคฆुเค•ाเคจ เค†เคœ เคฌंเคฆ เคนै।
  • เคฎेเคฐी เคฆिเคฒ्เคฒीเคตाเคฒी เคฎौเคธी เคฌเคธ เค•ंเคกเค•्เคŸเคฐ เคนैं।
  • เคฎเคนเคฎूเคฆ เคชाँเคš เคฌเคœे เคตाเคฒी เคฌเคธ เคธे เค†เคเค—ा।
  • เคจंเคฆू เค•ो เคฌोเคฒเคจे เคตाเคฒी เค—ुเคก़िเคฏा เคšाเคนिเค।
  • เคฆाเคข़ीเคตाเคฒा เค†เคฆเคฎी เค•เคนाँ เคนै?
  • เค‡เคธ เคธाเคฎाเคจ เค•ो เคŠเคชเคฐ เคตाเคฒे เค•เคฎเคฐे เคฎें เคฐเค– เคฆो।
  • เคฎैं เคฐाเคค เคตाเคฒी เค—ाเคก़ी เคธे เคœเคฎ्เคฎू เคœाเคŠँเค—ी।

เค‰เคค्เคคเคฐ:

  • เคชाเคจ – เคธंเคœ्เคžा
  • เคฆिเคฒ्เคฒी – เคธंเคœ्เคžा
  • เคชाँเคš – เคตिเคถेเคทเคฃ
  • เคฌोเคฒเคจा – เค•्เคฐिเคฏा
  • เคฆाเคข़ी – เคธंเคœ्เคžा
  • เคŠเคชเคฐ – เค•्เคฐिเคฏा-เคตिเคถेเคทเคฃ
  • เคฐाเคค – เคธंเคœ्เคžा

เคคुเคฎ्เคนाเคฐी เคฐाเคฎเคฒीเคฒा
เค•्เคฏा เคคुเคฎเคจे เคฐाเคฎเคฒीเคฒा เคฆेเค–ी เคนै? เคฐाเคฎเคฒीเคฒा เค•ी เค•िเคธी เคเค• เคฒเค˜ु-เค•เคนाเคจी เค•ो เคšुเคจเค•เคฐ เค•เค•्เคทा เคฎें เค…เคชเคจी เคฐाเคฎเคฒीเคฒा เคช्เคฐเคธ्เคคुเคค เค•เคฐो।
เค‰เคค्เคคเคฐ:
เคธ्เคตเคฏं เค•เคฐो।

เค•เคตिเคคा เคฎें เค•เคฅा
เค‡เคธ เค•เคตिเคคा เคฎें เคคीเคจ เคจाเคฎ-
เคฐाเคฎ, เค•ौเคถเคฒ्เคฏा เค”เคฐ เคคाเคก़เค•ा เค†เค เคนैं।
(เค•) เคฏे เคคीเคจों เคจाเคฎ เค•िเคธ เคช्เคฐเคธिเคฆ्เคง เค•เคฅा เค•े เคชाเคค्เคฐ เคนैं?
(เค–) เคฏเคนीं เคฐเคนूँเค—ा เค•ौเคถเคฒ्เคฏा เคฎैं เคคुเคฎเค•ो เคฏเคนीं เคฌเคจाเคŠँเค—ा।
เค‡เคจ เคชंเค•्เคคिเคฏों เค•ा เค•เคฅा เคธे เค•्เคฏा เคธंเคฌंเคง เคนै?
(เค—) เค‡เคธ เค•เคฅा เค•े เค•ुเค› เคธंเคฆเคฐ्เคญो เค•ी เคฌाเคค เค•เคตिเคคा เคฎें เคนुเคˆ เคนै। เค…เคชเคจे เค†เคธ-เคชाเคธ เคชूเค›เค•เคฐ เค‡เคจเค•ा เคชเคคा เคฒเค—ाเค“।

  • เคคเคชเคธी เคฏเคœ्เคž เค•เคฐेंเค—े, เค…เคธुเคฐों เค•ो เคฎैं เคฎाเคฐ เคญเค—ाเคŠँเค—ा।
  • เคคुเคฎ เค•เคน เคฆोเค—ी เคตเคจ เคœाเคจे เค•ो เคนँเคธเคคे-เคนँเคธเคคे เคœाเคŠँเค—ा।

เค‰เคค्เคคเคฐ:
(เค•) เคฐाเคฎ, เค•ौเคถเคฒ्เคฏा เค”เคฐ เคคाเคก़เค•ा-เคฏे เคคीเคจों เคจाเคฎ เคฐाเคฎाเคฏเคฃ เค•ी เคช्เคฐเคธिเคฆ्เคง เค•เคฅा เค•े เคชाเคค्เคฐ เคนैं।
(เค–) เคฌाเคฒเค• เคธ्เคตเคฏं เค•ो เคฐाเคฎ เค”เคฐ เค…เคชเคจी เคฎाँ เค•ो เค•ौเคถเคฒ्เคฏा เค•े เคฐूเคช เคฎें เคฆेเค–เคคा เคนै। เคฒेเค•िเคจ เคตเคน เคฐाเคฎ เค•ी เคคเคฐเคน เคตเคจ เคœाเคจे เค•ो เคคैเคฏाเคฐ เคจเคนीं เคนै เคฌเคฒ्เค•ि เคฎाँ เค•ौเคถเคฒ्เคฏा เค•े เคชाเคธ เค˜เคฐ เคฎें เคฐเคนเคจा เคšाเคนเคคा เคนै।
(เค—)

  • เคตเคจ เคฎें เคคเคชเคธ्เคฏा เค•เคฐเคจे เคตाเคฒे เค‹เคทि-เคฎुเคจिเคฏों เค•ो เคฐाเค•्เคทเคธ เคชเคฐेเคถाเคจ เค•เคฐเคคे เคฅे। เค‰เคจเค•ी เคถांเคคि เคญंเค— เค•เคฐเคคे เคฅे।
  • เคฐाเคฎ เคจे เค‰เคจ เคฐाเค•्เคทเคธों เค•ा เคตเคง เค•िเคฏा เคœिเคธเค•े เคฌाเคฆ เคธे เคตे เคซिเคฐ เคธे เคถाँเคคिเคชूเคฐ्เคตเค• เคคเคชเคธ्เคฏा เค•เคฐเคจे เคฒเค—े। เคฐाเคฎ เคจे เค…เคชเคจे เคฎाเคคा-เคชिเคคा เค•े เค†เคฆेเคถ เคชเคฐ เคเค• เค†เคœ्เคžाเค•ाเคฐी เคชुเคค्เคฐ เค•ी เคญाँเคคि 14 เคตเคฐ्เคท เค•े เคฒिเค เคตเคจ เคœाเคจा | เคธ्เคตीเค•ाเคฐ เค•เคฐ เคฒिเคฏा।

Sunday, June 13, 2021

Yoga Day 2021 - เคช्เคฐเคฎुเค– เคฏोเค—ाเคธเคจ เคเคตं เค‰เคจเค•े เคฒाเคญ เคต เคตिเคงि

 

เคฏोเค— เค•े เคช्เคฐเคฎुเค– เค†เคธाเคจ เค”เคฐ เค‰เคจเค•े เคฒाเคญ เค‡เคธ เคช्เคฐเค•ाเคฐ เคนैं:

1. เค…เคฐ्เคงเคฎเคค्เคธ्เคฏेเคจ्เคฆ्เคฐाเคธเคจ

Ardhamatsyendrasana: Ardhamatsyendrasana in Hindi
เค…เคฐ्เคงเคฎเคค्เคธ्เคฏेเคจ्เคฆ्เคฐाเคธเคจ เค†เคธเคจ เค•ो "เคนाเคซ เคธ्เคชाเค‡เคจเคฒ เคŸ्เคตिเคธ्เคŸ เคชोเคธ" เคญी เค•เคนा เคœाเคคा เคนै। เคตैเคธे เคฆेเค–ा เคœाเค เคคो "เค…เคฐ्เคง เคฎเคค्เคธ्เคฏेเคจ्เคฆ्เคฐाเคธเคจ" เคคीเคจ เคถเคฌ्เคฆों เค•े เคฎेเคฒ เคธे เคฌเคจा เคนै: เค…เคฐ्เคง, เคฎเคค्เคธ्เคฏ, เค”เคฐ เค‡ंเคฆ्เคฐ। เค…เคฐ्เคง เคฎเคคเคฒเคฌ เค†เคงा, เคฎเคค्เคธ्เคฏ เคฏाเคจी เคฎเค›เคฒी, เค”เคฐ เค‡ंเคฆ्เคฐ เคฎเคคเคฒเคฌ เคญเค—เคตाเคจ। 'เค…เคฐ्เคงเคฎเคค्เคธ्เคฏेเคจ्เคฆ्เคฐ' เค•ा เค…เคฐ्เคฅ เคนै เคถเคฐीเคฐ เค•ो เค†เคงा เคฎोเฅœเคจा เคฏा เค˜ुเคฎाเคจा। เค…เคฐ्เคงเคฎเคค्เคธ्เคฏेเคจ्เคฆ्เคฐ เค†เคธเคจ เค†เคชเค•े เคฎेเคฐुเคฆंเคก (เคฐीเฅ เค•ी เคนเคก्เคกी) เค•े เคฒिเค เค…เคค्เคฏंเคค เคฒाเคญเค•ाเคฐเค• เคนै। เคฏเคน เค†เคธเคจ เคธเคนी เคฎाเคค्เคฐा เคฎें เคซेเคซเฅœों เคคเค• เค‘เค•्เคธीเคœเคจ เคชเคนुंเคšाเคจे เคฎें เคฎเคฆเคฆ เค•เคฐเคคा เคนै । เคฏเคน เค†เคธเคจ เคฐीเฅ เค•ी เคนเคก्เคกी เคธे เคธเคฎ्เคฌंเคงिเคค เคนै เค‡เคธीเคฒिเค เค‡เคธे เคง्เคฏाเคจ เคชूเคฐ्เคตเค• เค•िเคฏा เคœाเคจा เคšाเคนिเค।

เค…เคฐ्เคงเคฎเคค्เคธ्เคฏेเคจ्เคฆ्เคฐाเคธเคจ เค•เคฐเคจे เค•ी เคช्เคฐเค•्เคฐिเคฏा

  1. เคชैเคฐों เค•ो เคธाเคฎเคจे เค•ी เค“เคฐ เคซैเคฒाเคคे เคนुเค เคฌैเค  เคœाเคँ, เคฆोเคจों เคชैเคฐों เค•ो เคธाเคฅ เคฎें เคฐเค–ें,เคฐीเฅ เค•ी เคนเคก्เคกी เคธीเคงी เคฐเคนे।
  2. เคฌाเคँ เคชैเคฐ เค•ो เคฎोเฅœें เค”เคฐ เคฌाเคँ เคชैเคฐ เค•ी เคเฅœी เค•ो เคฆाเคนिเคจे เค•ूเคฒ्เคนे เค•े เคชाเคธ เคฐเค–ें (เคฏा เค†เคช เคฌाเคँ เคชैเคฐ เค•ो เคธीเคงा เคญी เคฐเค– เคธเค•เคคे เคนैं)|
  3. เคฆाเคนिเคจे เคชैเคฐ เค•ो เคฌाเคँ เค˜ुเคŸเคจे เค•े เคŠเคชเคฐ เคธे เคธाเคฎเคจे เคฐเค–ें।
  4. เคฌाเคँ เคนाเคฅ เค•ो เคฆाเคนिเคจे เค˜ुเคŸเคจे เคชเคฐ เคฐเค–ें เค”เคฐ เคฆाเคนिเคจा เคนाเคฅ เคชीเค›े เคฐเค–ें।
  5. เค•เคฎเคฐ, เค•เคจ्เคงों เคต् เค—เคฐ्เคฆเคจ เค•ो เคฆाเคนिเคจी เคคเคฐเคซ เคธे เคฎोเฅœเคคे เคนुเค เคฆाเคนिเคจे เค•ंเคงे เค•े เคŠเคชเคฐ เคธे เคฆेเค–ें।
  6. เคฐीเฅ เค•ी เคนเคก्เคกी เคธीเคงी เคฐเคนे।
  7. เค‡เคธी เค…เคตเคธ्เคฅा เค•ो เคฌเคจाเค เคฐเค–ें ,เคฒंเคฌी , เค—เคนเคฐी เคธाเคงाเคฐเคฃ เคธाँเคธ เคฒेเคคे เคฐเคนें।
  8. เคธाँเคธ เค›ोเฅœเคคे เคนुเค, เคชเคนเคฒे เคฆाเคนिเคจे เคนाเคฅ เค•ो เคขीเคฒा เค›ोเฅœे,เคซिเคฐ เค•เคฎเคฐ,เคซिเคฐ เค›ाเคคी เค”เคฐ เค…ंเคค เคฎें เค—เคฐ्เคฆเคจ เค•ो। เค†เคฐाเคฎ เคธे เคธीเคงे เคฌैเค  เคœाเคँ।
  9. เคฆूเคธเคฐी เคคเคฐเคซ เคธे เคช्เคฐเค•्เคฐिเคฏा เค•ो เคฆोเคนเคฐाเคँ।
  10. เคธाँเคธ เค›ोเฅœเคคे เคนुเค เคธाเคฎเคจे เค•ी เค“เคฐ เคตाเคชเคธ เค† เคœाเคँ।

เค…เคฐ्เคงเคฎเคค्เคธ्เคฏेเคจ्เคฆ्เคฐाเคธเคจ เค•े เคฒाเคญ

  1. เคฎेเคฐुเคฆंเคก เค•ो เคฎเคœเคฌूเคคी เคฎिเคฒเคคी เคนै।
  2. เค›ाเคคी เค•ो เฅžैเคฒाเคจे เคธे เคซेเคซเฅœो เค•ो เค‘เค•्เคธीเคœเคจ เค ीเค• เคฎाเคค्เคฐा เคฎें เคฎिเคฒเคคी เคนै।
  3. เค…เคฐ्เคง เคฎเคค्เคธ्เคฏेเคจ्เคฆ्เคฐाเคธเคจ เคฐीเคข़ เค•ी เคนเคก्เคกी เค•ा เคฒเคšीเคฒाเคชเคจ เคฌเคข़ाเคคा เคนै, เค•िเคธ เคธे เค‰เคธเค•ी เค•ाเคฐ्เคฏเค•ौเคถเคฒเคคा เคฎें เคธुเคงाเคฐ เคนोเคคा เคนै।
  4. เคชीเค  เคฎें เคฆเคฐ्เคฆ เค”เคฐ เค•เค ोเคฐเคคा เคธे เคฐाเคนเคค เคฆिเคฒाเคคा เคนै।
  5. เค›ाเคคी เค•ो เค–ोเคฒเคคा เคนै เค”เคฐ เคซेเคซเคก़ों เคฎें เค‘เค•्เคธीเคœเคจ เค•ी เค†เคชूเคฐ्เคคि เคฌเคข़ เคœाเคคी เคนै।
  6. เค•ूเคฒ्เคนे เค•े เคœोเคก़ों เค•ो เค•เคฎ เค•เคฐ เคฆेเคคा เคนै, เค”เคฐ เค‰เคจเคฎें เค•เค ोเคฐเคคा เคธे เคฐाเคนเคค เคฆिเคฒाเคคा เคนै เค…เคฐ्เคง เคฎเคค्เคธ्เคฏेเคจ्เคฆ्เคฐाเคธเคจ।
  7. เคฌाเคนों, เค•ंเคงों, เคŠเคชเคฐी เคชीเค  เค”เคฐ เค—เคฐ्เคฆเคจ เคฎें เคคเคจाเคต เค•ो เค•เคฎ เค•เคฐเคคा เคนै।
  8. เค…เคฐ्เคง เคฎเคค्เคธ्เคฏेเคจ्เคฆ्เคฐाเคธเคจ เคธ्เคฒिเคช-เคกिเคธ्เค• เค•े เคฒिเค เคšिเค•िเคค्เคธीเคฏ เคนै (เคฒेเค•िเคจ เคฏเคน เค†เคธเคจ เค•เคฐเคจे เคธे เคชเคนเคฒे เคกॉเค•्เคŸเคฐ เคธे เคธเคฒाเคน เคœ़เคฐूเคฐ เค•เคฐें)।
  9. เคชेเคŸ เค•े เค…ंเค—ों เค•ी เคฎाเคฒिเคถ เค•เคฐเคคा เคนै เค”เคฐ เคชाเคšเคจ เคฎें เคธुเคงाเคฐ เคฒाเคคा เคนै เคœिเคธ เคธे เค•เคฌ्เคœ เคฎें เคฒाเคญ เคนोเคคा เคนै।
  10. เค…เค—्เคจ्เคฏाเคถเคฏ เค•े เคฒिเค เคฒाเคญเคฆाเคฏเค• เคนै เคœिเคธ เคธे เคฎเคงुเคฎेเคน เคฐोเค—िเคฏों เค•े เคฒिเค เค‰เคชเคฏोเค—ी เคนै เค…เคฐ्เคง เคฎเคค्เคธ्เคฏेเคจ्เคฆ्เคฐाเคธเคจ।
  11. เคกाเคฏเคฌिเคŸीเคœ, เค•เคฌ्เคœ, เคธเคฐ्เคตाเค‡เค•เคฒ เคธ्เคชॉเคจ्เคกिเคฒाเค‡เคŸिเคธ, เคฎूเคค्เคฐ เคชเคฅ เคตिเค•ाเคฐों, เคฎाเคธिเค• เคงเคฐ्เคฎ เค•ी เคชเคฐेเคถाเคจिเคฏों, เค”เคฐ เค…เคชเคš เค•े เคฒिเค เคšिเค•िเคค्เคธीเคฏ เคนै เค…เคฐ्เคง เคฎเคค्เคธ्เคฏेเคจ्เคฆ्เคฐाเคธเคจ।

เค…เคฐ्เคง เคฎเคค्เคธ्เคฏेเคจ्เคฆ्เคฐाเคธเคจ เคฎें เคธाเคตเคงाเคจिเคฏाँ

  1. เคœिเคจเค•े เคฆिเคฒ, เคชेเคŸ เคฏा เคฎเคธ्เคคिเคท्เค• เค•ी เค‘เคชเคฐेเคถเคจ เค•ी เค—เคฏी เคนो เค‰เคจ्เคนे เค‡เคธ เค†เคธเคจ เค•ा เค…เคญ्เคฏाเคธ เคจเคนीं เค•เคฐเคจा เคšाเคนिเค।
  2. เคชेเคช्เคŸिเค• เค…เคฒ्เคธเคฐ เคฏा เคนเคฐ्เคจिเคฏा เคตाเคฒे เคฒोเค—ों เค•ो เคฏเคน เค†เคธाเคจ เคฌเคนुเคค เคธाเคตเคงाเคจी เคธे เค•เคฐเคจा เคšाเคนिเค।
  3. เค…เค—เคฐ เค†เคชเค•ो เคฐीเคข़ เค•ी เคนเคก्เคกी เคฎें เค—ंเคญीเคฐ เคšोเคŸ เคฏा เคธเคฎเคธ्เคฏाเคं เคนैं, เคคो เค†เคช เคฏเคน เค†เคธเคจ เคจा เค•เคฐें।
  4. เคนเคฒ्เค•े เคธ्เคฒिเคช-เคกिเคธ्เค• เคฎें เค‡เคธ เค†เคธเคจ เคธे เคฒाเคญ เคนो เคธเค•เคคा เคนै, เคฒेเค•िเคจ เค—ंเคญीเคฐ เคฎाเคฎเคฒों เคฎें เค‡เคธे เคจเคนीं เค•เคฐเคจा เคšाเคนिเค।

2. เคฌเคฆ्เคง เคชเคฆ्เคฎाเคธเคจ

Baddha Padmasana: Baddha Padmasana in Hindi
เคฌเคฆ्เคง เคชเคฆ्เคฎाเคธเคจ เค•ो เค…ंเค—्เคฐेเคœी เคญाเคทा เคฎें Locked Lotus Pose เค”เคฐ Closed Lotus Pose เคญी เค•เคนा เคœाเคคा เคนै। เคฌเคฆ्เคง เคชเคฆ्เคฎाเคธเคจ เคฆो เคถเคฌ्เคฆों เคธे เคฎिเคฒเค•เคฐ เคฌเคจा เคนै เคฌเคฆ्เคง เค”เคฐ เคชเคฆ्เคฎ। เคœिเคธเคฎे เคฌเคฆ्เคง เค•ा เค…เคฐ्เคฅ เคนोเคคा เคนै เคฌांเคงा เคนुเค† เค”เคฐ เคชเคฆ्เคฎ เค•ा เค…เคฐ्เคฅ เคนोเคคा เคนै เค•เคฎเคฒ เค•ा เคซूเคฒ।

เคฌเคฆ्เคง เคชเคฆ्เคฎाเคธเคจ เค•เคฐเคจे เค•ा เคคเคฐीเค•ा

  1. เคฆंเคกाเคธเคจ เคฎें เคฌैเค  เคœाเคฏें। เคนเคฒ्เค•ा เคธा เคนाเคฅों เคธे เคœ़เคฎीเคจ เค•ो เคฆเคฌाเคคे เคนुเค, เค”เคฐ เคธाँเคธ เค…ंเคฆเคฐ เคฒेเคคे เคนुเค เคฐीเคข़ เค•ी เคนเคก्เคกी เค•ो เคฒंเคฌा เค•เคฐें।
  2. เคถ्เคตाเคธ เค…ंเคฆเคฐ เคฒें เค”เคฐ เค…เคชเคจी เคฆाเคˆं เคŸाँเค— เค•ो เค‰เค ा เค•เคฐ เคฆाเคฏें เคชैเคฐ เค•ो เคฌाเคˆं เคœाँเค˜ เคชे เคฒे เค†เคฏें। เค”เคฐ เคซिเคฐ เคฆूเคธเคฐे เคชैเคฐ เค•े เคธाเคฅ เคญी เคเคธा เค•เคฐें। เค…เคฌ เค†เคช เคชเคฆ्เคฎाเคธเคจ เคฎें เคนैं। เค‡เคธ เคฎुเคฆ्เคฐा เคฎें เค†เคชเค•े เคฆाเคฏें เค•ूเคฒ्เคนे เค”เคฐ เค˜ुเคŸเคจे เคชเคฐ เค–िเคšाเคต เค†เคเค—ा।
  3. เค…เคฌ เค†เคชเคจा เคฌाเคฏाँ เคนाเคฅ เคชीเค  เค•े เคชीเค›े เคธे เค†เค—े เค•ी เค“เคฐ เคฒे เค†เคฏें เค”เคฐ เคฌाเค เคนाเคฅ เคธे เคฌाเค เคชैเคฐ เค•ा เค…ंเค—ूเค ा เคชเค•เคก़ เคฒें। เคฏเคน เค•เคฐเคจे เค•े เคฌाเคฆ เค‡เคธ เคฎुเคฆ्เคฐा เคฎें เคเค• เคธे เคฆो เคฌाเคฐ เคธाँเคธ เค…ंเคฆเคฐ เค”เคฐ เคฌाเคนเคฐ เคฒें।
  4. เค”เคฐ เคซिเคฐ เคฏเคน เค•्เคฐिเคฏा เคฆाเคฏें เคนाเคฅ เคธे เคญी เคฆौเคนเคฐाเคฏें।
  5. เค…เคฌ เค†เคช เคฌเคฆ्เคง เคชเคฆ्เคฎाเคธเคจ เค•ी เคฎुเคฆ्เคฐा เคฎें เคนैं।
  6. เค•ुเคฒ เคฎिเคฒा เค•เคฐ เคชाँเคš เคฌाเคฐ เคธाँเคธ เค…ंเคฆเคฐ เคฒें เค”เคฐ เคฌाเคนเคฐ เค›ोเคก़ें เคคाเค•ि เค†เคช เค†เคธเคจ เคฎें 30 เคธे 60 เคธेเค•ेंเคก เคคเค• เคฐเคน เคธเค•ें। เคงीเคฐे เคงीเคฐे เคœैเคธे เค†เคชเค•े เคถเคฐीเคฐ เคฎें เคคाเค•़เคค เค”เคฐ เคฒเคšीเคฒाเคชเคจ เคฌเคข़เคจे เคฒเค—े, เค†เคช เคธเคฎเคฏ เคฌเคข़ा เคธเค•เคคे เคนैं — 90 เคธेเค•ेंเคก เคธे เคœ़्เคฏाเคฆा เคจा เค•เคฐें।
  7. เคชाँเคš เคฌाเคฐ เคธाँเคธ เคฒेเคจे เค•े เคฌाเคฆ เค†เคช เค‡เคธ เคฎुเคฆ्เคฐा เคธे เคฌाเคนเคฐ เค† เคธเค•เคคे เคนैं।

เคฌเคฆ्เคง เคชเคฆ्เคฎाเคธเคจ เค•े เคฒाเคญ

  1. เคฌเคฆ्เคง เคชเคฆ्เคฎाเคธเคจ เค˜ुเคŸเคจों เค”เคฐ เค•ूเคฒ्เคนों เค•े เคœोเคก़ों เค•ा เคฒเคšीเคฒाเคชเคจ เคฌเคข़ाเคคा เคนै।
  2. เค•ंเคงों, เค•เคฒाเคˆเคฏों, เคชीเค , เค•ोเคนเคจिเคฏों, เค˜ुเคŸเคจों, เค”เคฐ เคŸเค–़เคจों เคฎें เค–िเคšाเคต เคฒाเคคा เคนै เค”เคฐ เค‰เคจ्เคนे เคฎเคœ़เคฌूเคค เคฌเคจाเคคा เคนै।
  3. เคฏเคน เคชीเค  เค•ी เคฎांเคธเคชेเคถिเคฏों เคฎें เค–िเคšाเคต เคฒाเคคा เคนै เค”เคฐ เคฐीเคข़ เค•ी เคจเคธों เคฎें เคฐเค•्เคค เคชเคฐिเคธंเคšเคฐเคฃ เคฌเคข़ाเคคा เคนै।
  4. เคฏเคน เคชाเคšเคจ เค…ंเค—ों เค•ो เค‰เคค्เคคेเคœिเคค เค•เคฐเคคा เคนै เค”เคฐ เค•เคฌ्เคœ เคธे เคฐाเคนเคค เคฆिเคฒाเคคा เคนै।
  5. เคฌเคฆ्เคง เคชเคฆ्เคฎाเคธเคจ เค•ा เคฆैเคจिเค• เค…เคญ्เคฏाเคธ เค—เค िเคฏा เคฎें เคซाเคฏเคฆेเคฎंเคฆ เคนै।

เคฌเคฆ्เคง เคชเคฆ्เคฎाเคธเคจ เค•เคฐเคจे เคฎें เคธाเคตเคงाเคจी

  1. เคœिเคจเค•े เค˜ुเคŸเคจों เคฎें เคฆเคฐ्เคฆ เคนो, เค‰เคจ्เคนे เคญी เคฌเคฆ्เคง เคชเคฆ्เคฎाเคธเคจ เคจเคนीं เค•เคฐเคจा เคšाเคนिเค।
  2. เค…เค—เคฐ เค†เคชเค•ी เคนॅเคฎ्เคธ्เคŸ्เคฐिंเค— เคฎें เคšोเคŸ เคนो, เคคो เคฌเคฆ्เคง เคชเคฆ्เคฎाเคธเคจ เคจा เค•เคฐें।
  3. เค•ंเคงों เคฎें เคšोเคŸ เคฏा เคฆเคฐ्เคฆ เคนो เคคो เคฏเคน เค†เคธเคจ เคจा เค•เคฐें।
  4. เค…เคชเคจी เคถाเคฐीเคฐिเค• เค•्เคทเคฎเคคा เคธे เค…เคงिเค• เคœोเคฐ เคจ เคฒเค—ाเคฏें।

3. เคญเคฆ्เคฐाเคธเคจ

Bhadrasana: Bhadrasana in Hindi
'เคญเคฆ्เคฐ' เค•ा เคฎเคคเคฒเคฌ เคนोเคคा เคนै 'เค…เคจुเค•ूเคฒ' เคฏा 'เคธुเคจ्เคฆเคฐ'। เคฏเคน เค†เคธเคจ เคฒเคฎ्เคฌे เคธเคฎเคฏ เคคเค• เคง्เคฏाเคจ(เคฎेเคกीเคŸेเคธเคจ) เคฎें เคฌैเค े เคฐเคนเคจे เค•े เคฒिเค เค…เคจुเค•ूเคฒ เคนै เค”เคฐ เค‡เคธเคธे เคถเคฐीเคฐ เคจिเคฐोเค— เค”เคฐ เคธुंเคฆเคฐ เคฐเคนเคจे เค•े เค•ाเคฐเคฃ เค‡เคธे เคญเคฆ्เคฐाเคธเคจ เค•เคนा เคœाเคคा เคนैं। เคญเคฆ्เคฐाเคธเคจ เคฏोเค— เค•ो เค…ंเค—्เคฐेเคœी เคฎें 'เค—्เคฐेเคธिเค‘เคธ เคชोเคœ' เคญी เค•เคนा เคœाเคคा เคนैं। เคญเคฆ्เคฐाเคธเคจ เค•เคˆ เคช्เคฐเค•ाเคฐ เคธे เค•िเคฏा เคœाเคคा เคนैं เคชเคฐ เคนเคฎ เคฏเคนाँ เคชเคฐ เคญเคฆ्เคฐाเคธเคจ เค•ा เคธเคฌเคธे เคธเคฐเคฒ เค”เคฐ เค‰เคชเคฏोเค—ी เคช्เคฐเค•ाเคฐ เค•ी เคœाเคจเค•ाเคฐी เคฆे เคฐเคนे เคนैं।

เคญเคฆ्เคฐाเคธเคจ เค•เคฐเคจे เค•ा เคคเคฐीเค•ा

  1. เคตเคœ्เคฐाเคธเคจ เคฎें เคฌैเค  เคœाเคं। เค˜ुเคŸเคจों เค•ो เคœिเคคเคจा เคธंเคญเคต เคนो, เคฆूเคฐ-เคฆूเคฐ เค•เคฐ เคฒें।
  2. เคชैเคฐों เค•ी เค‰ंเค—เคฒिเคฏों เค•ा เคธเคฎ्เคชเคฐ्เค• เคœเคฎीเคจ เคธे เคฌเคจा เคฐเคนे।
  3. เค…เคฌ เคชंเคœों เค•ो เคเค•-เคฆूเคธเคฐे เคธे เค‡เคคเคจा เค…เคฒเค— เค•เคฐ เคฒें เค•ि เคจिเคคเคฎ्เคฌ เค”เคฐ เคฎूเคฒाเคงाเคฐ เค‰เคจเค•े เคฌीเคšे เคœเคฎीเคจ เคชเคฐ เคŸिเค• เคธเค•ें।
  4. เค˜ुเคŸเคจों เค•ो เค”เคฐ เค…เคงिเค• เคฆूเคฐ เค•เคฐเคจे เค•ा เคช्เคฐเคฏाเคธ เค•เคฐें, เคฒेเค•िเคจ เคฆूเคฐ เค•เคฐเคคे เคธเคฎเคฏ เค…เคงिเค• เคœोเคฐ เคจ เคฒเค—ाเคं।
  5. เคนाเคฅों เค•ो เค˜ुเคŸเคจों เคชเคฐ เคฐเค–ें, เคนเคฅेเคฒिเคฏां เคจीเคšे เค•ी เค“เคฐ เคฐเคนें।
  6. เคœเคฌ เคถเคฐीเคฐ เค†เคฐाเคฎ เค•ी เคธ्เคฅिเคคि เคฎें เค† เคœाเค, เคคเคฌ เคจाเคธिเค•ाเค—्เคฐ เคฆृเคท्เคŸि (เคฆृเคท्เคŸि เค•ो เคจाเคธिเค•ा เค•े เค†เค—े เคตाเคฒे เคญाเค— เคชเคฐ เคง्เคฏाเคจ เคฒเค—ाเคจा) เค•ा เค…เคญ्เคฏाเคธ เค•เคฐें। เคœเคฌ เค†ंเค–ें เคฅเค• เคœाเคं, เคคเคฌ เค‰เคจ्เคนें เค•ुเค› เคฆेเคฐ เค•े เคฒिเค เคฌंเคฆ เค•เคฐ เคฒें।
  7. เค†ंเค–ों เค•ो เค–ोเคฒ เคฒें เค”เคฐ เคซिเคฐ เคธे เค‡เคธ เคช्เคฐเค•्เคฐिเคฏा เค•ो เคฆोเคนเคฐाเคं।
  8. เค‡เคธ เคช्เคฐเค•्เคฐिเคฏा เค•ो เค‡เคธी เคช्เคฐเค•ाเคฐ เคฆเคธ เคฎिเคจเคŸ เคคเค• เคฆोเคนเคฐाเคं।

เคญเคฆ्เคฐाเคธเคจ เคฎें เคฌเคฐเคคเคจे เคตाเคฒी เคธाเคตเคงाเคจिเคฏां

  1. เค—เคฐ्เคญเคตเคคी เคฎเคนिเคฒाเคฏें เค‡เคธ เค†เคธเคจ เค•ो เค•िเคธी เคŸ्เคฐेเคจเคฐ เค•ी เคฎเคฆเคฆ เคธे เค•เคฐें।
  2. เค˜ुเคŸเคจे เคฆเคฐ्เคฆ เคนोเคจे เคชเคฐ เค‡เคธ เค†เคธเคจ เค•ो เคจ เค•เคฐें।
  3. เค…เค—เคฐ เค‡เคธ เค†เคธเคจ เค•ो เค•เคฐเคคे เคธเคฎเคฏ เค•เคฎเคฐ เคฆเคฐ्เคฆ เคนोเคคी เคนै เคคो เค‡เคธ เค†เคธเคจ เค•ो เคจ เค•เคฐें।
  4. เคชेเคŸ เค•ी เคธเคฎเคธ्เคฏा เคฎें เคญी เค‡เคธ เค†เคธเคจ เค•ो เคจเคนीं เค•เคฐเคจा เคšाเคนिเค।

เคญเคฆ्เคฐाเคธเคจ เค•े เคฒाเคญ

  1. เคง्เคฏाเคจ เคฎें เคฌैเค เคจे เค•े เคฒिเค เคเค• เค‰เคชเคฏोเค—ी เค†เคธเคจ เคนैं।
  2. เคเค•ाเค—्เคฐเคคा เคถเค•्เคคि เคฌเฅเคคी เคนैं เค”เคฐ เคฆिเคฎाเค— เคคेเคœ เคนोเคคा เคนैं।
  3. เคฎเคจ เค•ी เคšंเคšเคฒเคคा เค•เคฎ เคนोเคคी เคนैं।
  4. เคชाเคšเคจ เคถเค•्เคคि เค ीเค• เคฐเคนเคคी เคนैं।
  5. เคชैเคฐ เค•े เคธ्เคจाเคฏु เคฎเคœเคฌूเคค เคนोเคคे เคนैं।
  6. เคธिเคฐเคฆเคฐ्เคฆ, เค•เคฎเคฐเคฆเคฐ्เคฆ, เค†ँเค–ों เค•ी เค•เคฎเคœोเคฐी, เค…เคจिเคฆ्เคฐा เค”เคฐ เคนिเคšเค•ी เคœैเคธे เคธเคฎเคธ्เคฏा เคฎें เคฐाเคนเคค เคฎिเคฒเคคी เคนैं।
เคญเคฆ्เคฐाเคธเคจ, เคฏเคน เคเค• เคฌेเคนเคฆ เคธเคฐเคฒ เค”เคฐ เค‰เคชเคฏोเค—ी เค†เคธเคจ เคนैं। เค…เค—เคฐ เค†เคชเค•ो เค•ोเคˆ เคชेเคŸ เค•ी เคฌीเคฎाเคฐी เคนै เคฏा เค˜ुเคŸเคจों เค•ी เคคเค•เคฒीเคซ เคนै เคคो เคกॉเค•्เคŸเคฐ เคฏा เคฏोเค— เคตिเคถेเคทเคœ्เคž เค•ी เคฐाเคฏ เคฒेเค•เคฐ เคนी เคฏเคน เคฏोเค— เค•เคฐे। เคฏोเค— เค•เคฐเคจे เคชเคฐ เค•ोเคˆ เคชเคฐेเคถाเคจी เคนोเคจे เคชเคฐ เคกॉเค•्เคŸเคฐ / เคฏोเค— เคตिเคถेเคทเคœ्เคž เค•ी เคธเคฒाเคน เคฒेเคจा เคšाเคนिเค। เคฏोเค— เค…เคญ्เคฏाเคธ เค•ा เคธเคฎเคฏ เคงीเคฐे-เคงीเคฐे เคฌเฅाเคฏे।

4. เคญुเคœंเค—ाเคธเคจ

Bhujangasana: Bhujangasana in Hindi
เค…ंเค—्เคฐेเคœी เคฎें เค‡เคธे Cobra Pose เค•เคนा เคœाเคคा เคนै। เคญुเคœंเค—ाเคธเคจ เคซเคจ เค‰เค ाเค เคนुเคँ เคธाँเคช เค•ी เคญाँเคคि เคช्เคฐเคคीเคค เคนोเคคा เคนै, เค‡เคธเคฒिเค เค‡เคธ เค†เคธเคจ เค•ा เคจाเคฎ เคญुเคœंเค—ाเคธเคจ เคนै। เคญुเคœंเค—ाเคธเคจ เคธूเคฐ्เคฏเคจเคฎเคธ्เค•ाเคฐ เค”เคฐ เคชเคฆ्เคฎเคธाเคงเคจा เค•ा เคเค• เคฎเคนเคค्เคค्เคตเคชूเคฐ्เคฃ เค†เคธाเคจ เคนै เคœो เคนเคฎाเคฐे เคถเคฐीเคฐ เค•े เคฒिเค เค…เคคि เคฒाเคญเค•ाเคฐी เคนै।

เคฏเคน เค›ाเคคी เค”เคฐ เค•เคฎเคฐ เค•ी เคฎाเคธเคชेเคถिเคฏो เค•ो เคฒเคšीเคฒा เคฌเคจाเคคा เคนै เค”เคฐ เค•เคฎเคฐ เคฎें เค†เคฏे เค•िเคธी เคญी เคคเคจाเคต เค•ो เคฆूเคฐ เค•เคฐเคคा เคนै। เคฎेเคฐुเคฆंเคก เคธे เคธเคฎ्เคฌंเคงिเคค เคฐोเค—िเคฏों เค•ो เค…เคตเคถ्เคฏ เคนी เคญुเคœंเค—ाเคธเคจ เคฌเคนुเคค เคฒाเคญเค•ाเคฐी เคธाเคฌिเคค เคนोเค—ा।

เค—ुเคฐ्เคฆे เคธे เคธंเคฌंเคงिเคค เคฐोเค—ी เคนो เคฏा เคชेเคŸ เคธे เคธंเคญंเคงिเคค เค•ोเคˆ เคญी เคชเคฐेเคถाเคจी, เคฏे เค†เคธाเคจ เคธा เค†เคธเคจ เคธเคญी เคธเคฎเคธ्เคฏाเค“ं เค•ा เคนเคฒ เคนै।

เคญुเคœंเค—ाเคธเคจ เค•เคฐเคจें เค•ी เคตिเคงि

  1. เคœ़เคฎीเคจ เคชเคฐ เคชेเคŸ เค•े เคฌเคฒ เคฒेเคŸ เคœाเคँ, เคชाเคฆांเค—ुเคฒी เค”เคฐ เคฎเคธ्เคคเค• เคœ़เคฎीเคจ เคชे เคธीเคงा เคฐเค–ें।
  2. เคชैเคฐ เคเค•เคฆเคฎ เคธीเคงे เคฐเค–ें, เคชाँเคต เค”เคฐ เคเฅœिเคฏों เค•ो เคญी เคเค•เคธाเคฅ เคฐเค–ें।
  3. เคฆोเคจों เคนाเคฅ, เคฆोเคจों เค•ंเคงो เค•े เคฌเคฐाเคฌเคฐ เคจीเคšें เคฐเค–े เคคเคฅा เคฆोเคจों เค•ोเคนเคจिเคฏों เค•ो เคถเคฐीเคฐ เค•े เคธเคฎीเคช เค”เคฐ เคธเคฎाเคจाเคจ्เคคเคฐ เคฐเค–ें।
  4. เคฆीเคฐ्เค˜ เคถ्เคตाเคธ เคฒेเคคे เคนुเค, เคงीเคฐे เคธे เคฎเคธ्เคคเค•, เคซिเคฐ เค›ाเคคी เค”เคฐ เคฌाเคฆ เคฎें เคชेเคŸ เค•ो เค‰เค ाเคँ। เคจाเคญि เค•ो เคœ़เคฎीเคจ เคชे เคนी เคฐเค–ें।
  5. เค…เคฌ เคถเคฐीเคฐ เค•ो เคŠเคชเคฐ เค‰เค ाเคคे เคนुเค, เคฆोเคจों เคนाเคฅों เค•ा เคธเคนाเคฐा เคฒेเค•เคฐ, เค•เคฎเคฐ เค•े เคชीเค›े เค•ी เค“เคฐ เค–ीเคšें।
  6. เค—ौเคฐ เคซเคฐเคฎाเคँ: เคฆोเคจों เคฌाเคœुเค“ं เคชे เคเค• เคธเคฎाเคจ เคญाเคฐ เคฌเคจाเค เคฐเค–ें।
  7. เคธเคœเค—เคคा เคธे เคถ्เคตाเคธ เคฒेเคคे เคนुเค, เคฐीเฅœ เค•े เคœोเฅœ เค•ो เคงीเคฐे เคงीเคฐे เค”เคฐ เคญी เค…เคงिเค• เคฎोเคก़เคคे เคนुเค เคฆोเคจों เคนाเคฅों เค•ो เคธीเคงा เค•เคฐें; เค—เคฐ्เคฆเคจ เค‰เค ाเคคे เคนुเค เคŠเคชเคฐ เค•ी เค“เคฐ เคฆेเค–ें।
  8. เค—ौเคฐ เคซเคฐเคฎाเคँ: เค•्เคฏा เค†เคชเค•े เคนाเคฅ เค•ाเคจों เคธे เคฆूเคฐ เคนैं? เค…เคชเคจे เค•ंเคงों เค•ो เคถिเคฅिเคฒ เคฐเค–ेंl เค†เคตเคถ्เคฏเค•เคคा เคนो เคคो เค•ोเคนเคจिเคฏों เค•ो เคฎोเคก़ เคญी เคธเค•เคคे เคนैं। เคฏเคฅा เค…เคตเค•ाเคถ เค†เคช เค…เคญ्เคฏाเคธ เฅ›ाเคฐी เคฐเค–เคคे เคนुเค, เค•ोเคนเคจिเคฏों เค•ो เคธीเคงा เคฐเค–เค•เคฐ เคชीเค  เค•ो เค”เคฐ เคœ़्เคฏाเคฆा เคตเค•्เคฐเคคा เคฆेเคจा เคธीเค– เคธเค•เคคे เคนैं।
  9. เคง्เคฏाเคจ เคฐเค–ें เค•ि เค†เคช เค•े เคชैเคฐ เค…เคญी เคคเค• เคธीเคงे เคนी เคนैं। เคนเคฒ्เค•ी เคฎुเคธ्เค•ाเคจ เคฌเคจाเคฏे เคฐเค–ें, เคฆीเคฐ्เค˜ เคถ्เคตाเคธ เคฒेเคคे เคฐเคนें เคฎुเคธ्เค•ुเคฐाเคคे เคญुเคœंเค—।
  10. เค…เคชเคจी เค•्เคทเคฎเคคाเคจुเคธाเคฐ เคนी เคถเคฐीเคฐ เค•ो เคคाเคจें, เคฌเคนुเคค เคœ़्เคฏाเคฆा เคฎोเคก़เคจा เคนाเคจि เคช्เคฐเคฆ เคนो เคธเค•เคคा เคนैं।
  11. เคถ्เคตाเคธ เค›ोเคก़เคคे เคนुเค เคช्เคฐเคฅเคฎเคค: เคชेเคŸ, เคซिเคฐ เค›ाเคคी เค”เคฐ เคฌाเคฆ เคฎें เคธिเคฐ เค•ो เคงीเคฐे เคธे เคตाเคชเคธ เคœ़เคฎीเคจ เคฒे เค†เคฏें।

เคญुเคœंเค—ाเคธเคจ เคฎें เคธाเคตเคงाเคจिเคฏाँ

  1. เคธเคฌเคธे เคฎเคนเคค्เคตเคชूเคฐ्เคฃ เคฌाเคค เคญुเคœंเค—ाเคธเคจ เคฏा เคซिเคฐ เคฏोเค— เค•ा เค•ोเคˆ เค”เคฐ เค…เคจ्เคฏ เค†เคธเคจ เคญी เคคो เค‰เคธे เค…เคชเคจी เค•्เคทเคฎเคคा เค•े เค…เคจुเคธाเคฐ เคนी เค•เคฐเคจा เคšाเคนिเค।
  2. เคฏเคฆि เค‡เคธ เค†เคธเคจ เค•ो เค•เคฐเคคे เคตเค•्เคค เค†เคชเค•ो เคชेเคŸ เคฆเคฐ्เคฆ เคฏा เคถเคฐीเคฐ เค•े เค•िเคธी เค…เคจ्เคฏ เคถเคฐीเคฐ เคฎें เค…เคงिเค• เคฆเคฐ्เคฆ เคนो เคคो เค‡เคธ เค†เคธเคจ เค•ो เคจा เค•เคฐे।
  3. เคœिเคธ เคต्เคฏเค•्เคคि เค•ो เคชेเคŸ เค•े เค˜ाเคต เคฏा เค†ंเคค เค•ी เคฌीเคฎाเคฐी เคนै เคตो เค‡เคธ เค†เคธเคจ เค•ो เค•เคฐเคจे เคธे เคชเคนเคฒे เคšिเค•िเคค्เคธเค• เคธे เคธเคฒाเคน เคฒे।
  4. เค‡เคธ เค†เคธเคจ เค•ा เค…เคญ्เคฏाเคธ เค•เคฐเคคे เคตเค•्เคค เคชीเค›े เค•ी เคคเคฐเคซ เคœ्เคฏाเคฆा เคจा เคुเค•ें। เค‡เคธเคธे เคฎाँเคธ-‍เคชेเคถिเคฏों เคฎें เค–िंเคšाเคต เค† เคธเค•เคคा เคนै เคœिเคธเค•े เคšเคฒเคคे เคฌाँเคนों เค”เคฐ เค•ंเคงों เคฎें เคฆเคฐ्เคฆ เคชैเคฆा เคนोเคจे เค•ी เคธंเคญाเคตเคจा เคฌเคข़เคคी เคนै।

เคญुเคœंเค—ाเคธเคจ เคธे เคนोเคจे เคตाเคฒे เคฒाเคญ

  1. เค•ंเคงे เค”เคฐ เค—เคฐ्เคฆเคจ เค•ो เคคเคจाเคต เคธे เคฎुเค•्เคค เค•เคฐाเคจा।
  2. เคชेเคŸ เค•े เคธ्เคจाเคฏुเค“ं เค•ो เคฎเคœ़เคฌूเคค เคฌเคจाเคจा।
  3. เคธंเคชूเคฐ्เคฃ เคชीเค  เค”เคฐ เค•ंเคงों เค•ो เคชुเคท्เคŸ เค•เคฐเคจा।
  4. เคฐीเคข़ เค•ी เคนเคก्เคกी เค•ा เค‰เคชเคฐเคตाเคฒा เค”เคฐ เคฎंเคเคฒा เคนिเคธ्เคธा เคœ़्เคฏाเคฆा เคฒเคšीเคฒा เคฌเคจाเคจा।
  5. เคฅเค•ाเคจ เค”เคฐ เคคเคจाเคต เคธे เคฎुเค•्เคคि เคชाเคจा।
  6. เค…เคธ्เคฅเคฎा เคคเคฅा เค…เคจ्เคฏ เคถ्เคตाเคธ เคช्เคฐเคถ्เคตाเคธ เคธंเคฌंเคงी เคฐोเค—ों เค•े เคฒिเค เค…เคคि เคฒाเคญเคฆाเคฏเค• (เคœเคฌ เค…เคธ्เคฅเคฎा เค•ा เคฆौเคฐा เคœाเคฐी เคนो เคคो เค‡เคธ เค†เคธเคจ เค•ा เคช्เคฐเคฏोเค— เคจा เค•เคฐें)।

5. เคšเค•्เคฐाเคธเคจ

Chakrasana: Chakrasana in Hindi
เคšเค•्เคฐ เค•ा เค…เคฐ्เคฅ เคนोเคคा เคนै เคชเคนिเคฏा, เค‡เคธ เค†เคธเคจ เค•ो เค•เคฐเคจे เคชเคฐ เคถเคฐीเคฐ เค•ी เค†เค•ृเคคि เคšเค•्เคฐ เค•े เคธाเคฎाเคจ เคจเคœเคฐ เค†เคคी เคนै เค‡เคธเคฒिเค เค‡เคธ เค†เคธเคจ เค•ो เคšเค•्เคฐाเคธเคจ เค•เคนा เคœाเคคा เคนै। เคงเคจुเคฐाเคธเคจ เค•े เคตिเคชเคฐीเคค เคนोเคจे เค•ी เคตเคœเคน เคธे เค‡เคธे เค‰เคฐ्เคง्เคต เคงเคจुเคฐाเคธเคจ เคญी เค•เคนเคคे เคนै। เคฏोเค— เคถाเคธ्เคค्เคฐ เคฎें เค‡เคธ เค†เคธाเคจ เค•ो เคฎเคฃिเคชूเคฐเค• เคšเค•्เคฐ เค•เคนा เคœाเคคा เคนै।

เคšเค•्เคฐाเคธเคจ เค•เคฐเคจे เค•ी เคตिเคงि

  1. เคธเคฌเคธे เคชเคนเคฒे เคธ्เคตเคธ्เค› เค”เคฐ เคธเคฎเคคเคฒ เคœเคฎीเคจ เคชเคฐ เคšเคŸाเคˆ เคฏा เค†เคธเคจ เคฌिเค›ा เคฒें।
  2. เค…เคฌ เคœเคฎीเคจ เคชเคฐ เคชीเค  เค•े เคฌเคฒ เคถเคตाเคธเคจ เค•ी เคธ्เคฅिเคคि เคฎें เคฒेเคŸ เคœाเคฏे।
  3. เคซिเคฐ เคฆोเคจों เคชेเคฐो เค•े เคฌीเคš เคเค• เคธे เคกेเฅ เฅžीเคŸ เค•ा เค…ंเคคเคฐ เคฌเคจाเคฏे เคคเคฅा เคชेเคฐो เค•े เคคเคฒเคตो เค”เคฐ เคเฅœिเคฏो เค•ो เคœเคฎीเคจ เคธे เคฒเค—ाเคं।
  4. เค…เคฌ เคฆोเคจों เคนाเคฅो เค•ी เค•ोเคนเคจिเคฏो เค•ो เคฎोเฅœเค•เคฐ, เคนाเคฅो เค•ो เคœเคฎीเคจ เคชเคฐ เค•ाเคจ เค•े เคชाเคธ เค‡เคธ เคช्เคฐเค•ाเคฐ เคฒเค—ाเคं เค•ि เค‰ंเค—เคฒिเคฏाँ เค•ंเคงों เค•ी เค“เคฐ เคคเคฅा เคนเคฅेเคฒिเคฏा เคธเคฎเคคเคฒ เคœเคฎीเคจ เคชเคฐ เคŸिเค• เคœाเคฏे।
  5. เค…เคฌ เคถเคฐीเคฐ เค•ो เคนเคฒ्เค•ा เคขीเคฒा เค›ोเฅœे เค”เคฐ เค—เคนเคฐी เคธाँเคธ เคฒें।
  6. เคชैเคฐों เค”เคฐ เคนाเคฅो เค•ो เคธीเคงा เค•เคฐเคคे เคนुเค, เค•เคฎเคฐ, เคชीเค  เคคเคฅा เค›ाเคคी เค•ो เคŠเคชเคฐ เค•ी เค“เคฐ เค‰เค ाเคं। เคธिเคฐ เค•ो เค•เคฎเคฐ เค•ी เค“เคฐ เคฒे เคœाเคจे เค•ा เคช्เคฐเคฏाเคธ เค•เคฐें เคคเคฅा เคถเคฐीเคฐ เค•ो เคŠเคชเคฐ เค•เคฐเคคे เคธเคฎเคฏ เคธाँเคธ เคฐोเค•เค•เคฐ เคฐเค–े।
  7. เค…ंเคคिเคฎ เคธ्เคฅिเคคि เคฎें เคชीเค  เค•ो เคธुเคตिเคงाเคจुเคธाเคฐ เคชเคนिเคฏे เค•ा เค†เค•เคฐ เคฆेเคจे เค•ी เค•ोเคถिเคถ เค•เคฐें।
  8. เคถुเคฐुเคตाเคค เคฎें เค‡เคธ เค†เคธเคจ เค•ो 15 เคธेเค•ंเคก เคคเค• เค•เคฐเคจे เค•ा เคช्เคฐเคฏเคค्เคจ เค•เคฐें। เค…เคญ्เคฏाเคธ เค…เคš्เค›े เคธे เคนो เคœाเคจे เคชเคฐ 2 เคฎिเคจเคŸ เคคเค• เค•เคฐे।
  9. เค•ुเค› เคธเคฎเคฏ เคชเคถ्เคšाเคค् เคถเคตाเคธเคจ เค•ी เค…เคตเคธ्เคฅा เคฎें เคฒोเคŸ เค†เคं।
เคฏเคน เค†เคธเคจ เคธเคฎाเคจ्เคฏ เค†เคธเคจों เคธे เคฅोเฅœा เค•เค िเคจ เคนोเคคा เคนै เค‡เคธเคฒिเค เค‡เคธ เค†เคธเคจ เค•ो เคฏोเค—ाเคšाเคฐ्เคฏ เค•ी เค‰เคชเคธ्เคฅिเคคि เคฎें เค•เคฐें। เคช्เคฐเคคिเคฆिเคจ เคงीเคฐे เคงीเคฐे เค…เคญ्เคฏाเคธ เค•เคฐเคคे เคฐเคนेंเค—े เคคो เค†เคช เคญी เค‡เคธे เค†เคธाเคจी เคธे เค•เคฐ เคชाเคंเค—े เคฒेเค•िเคจ เคช्เคฐाเคฐंเคญिเค• เคฆौเคฐ เคฎें เคญी เคถเคฐीเคฐ เคชเคฐ เค…เคค्เคฏเคงिเค• เคฆเคฌाเคต เคกाเคฒें।

เคšเค•्เคฐाเคธเคจ เค•े เคฒाเคญ

เคฏเคน เคฏोเค— เคœिเคคเคจा เค•เค िเคจ เคนै เค‰เคคเคจा เคนी เคถเคฐीเคฐ เค•े เคฒिเค เคฒाเคญเคช्เคฐเคฆ เคญी เคนै। เค†เค‡เคฏे เคœाเคจเคคे เคนै เคšเค•्เคฐाเคธเคจ เค•े เคฒाเคญ:-
  1. เคฏเคน เค†เคธเคจ เค•เคฐเคจे เคฐเค•्เคค เค•ा เคช्เคฐเคตाเคน เคคेเคœी เคธे เคนोเคคा เคนै।
  2. เคฎेเคฐुเคฆंเคก เคคเคฅा เคถเคฐीเคฐ เค•ी เคธเคฎเคธ्เคค เคจाเฅœिเคฏों เค•ा เคถुเคฆ्เคงिเค•เคฐเคฃ เคนोเค•เคฐ เคฏोเค—िเค• เคšเค•्เคฐ เคœाเค—्เคฐเคค เคนोเคคे เคนै।
  3. เค›ाเคคी, เค•เคฎเคฐ เค”เคฐ เคชीเค  เคชเคคเคฒी เค”เคฐ เคฒเคšीเคฒी เคนोเคคी เคนै เคธाเคฅ เคนी เคฐीเฅœ เค•ी เคนเคก्เคกी เค”เคฐ เคซेเคซเฅœों เคฎें เคฒเคšीเคฒाเคชเคจ เค†เคคा เคนै।
  4. เคฎांเคธเคชेเคถिเคฏों เคฎเคœเคฌूเคค เคนोเคคी เคนै เคœिเคธเค•े เค•ाเคฐเคฃ เคนाเคฅ, เคชैเคฐ เค”เคฐ เค•ंเคงे เคšुเคธ्เคค เคฆुเคฐुเคธ्เคค เคนोเคคे เคนै।
  5. เค‡เคธ เค†เคธเคจ เค•े เค•เคฐเคจे เคธे เคฒเค•เคตा, เคถाเคฐीเคฐिเค• เคฅเค•ाเคจ, เคธिเคฐเคฆเคฐ्เคฆ, เค•เคฎเคฐ เคฆเคฐ्เคฆ เคคเคฅा เค†ंเคคเคฐिเค• เค…ंเค—ों เคฎें เคนोเคจे เคตाเคฒे เคฆเคฐ्เคฆ เคธे เคฎुเค•्เคคि เคฎिเคฒเคคी เคนै।
  6. เคชाเคšเคจ เคถเค•्เคคि เคฌเฅœเคคी เคนै। เคชेเคŸ เค•ी เค…เคจाเคตเคถ्เคšเคฏเค• เคšเคฐ्เคฌी เค•ाเคฎ เคนोเคคी เคนै เค”เคฐ เคถเคฐीเคฐ เค•ी เคฒเคฎ्เคฌाเคˆ เคฌเฅเคคी เคนै।
  7. เค‡เคธ เค†เคธเคจ เค•ो เคจिเคฏเคฎिเคค เค•เคฐเคจे เคธे เคตृเคฆ्เคงाเคตเคธ्เคฅा เคฎें เค•เคฎเคฐ เคुเค•เคคी เคจเคนीं เคนै เค”เคฐ เคถाเคฐीเคฐिเค• เคธ्เคซूเคฐ्เคคि เคฌเคจी เคฐเคนเคคी เคนै เคธाเคฅ เคนी เคธ्เคตเคช्เคจเคฆोเคท เค•ी เคธเคฎเคธ्เคฏा เคธे เคญी เคฎुเค•्เคคि เคฎिเคฒเคคी เคนै।

เคšเค•्เคฐाเคธเคจ เคฎें เคธाเคตเคงाเคจिเคฏाँ

เคฏोเค— เค•เคฐเคจे เคธे เคฒाเคญ เคคเคฌ เคนोเคคा เคนै เคœเคฌ เคนเคฎ เค‰เคจ्เคนें เคธเคนी เคคเคฐीเค•े เค”เคฐ เคธเคนी เค…เคตเคธ्เคฅा เคฎें เค•เคฐें। เคฅोเฅœी เคธी เค—เคฒเคคी เคนเคฎाเคฐे เคถเคฐीเคฐ เค•े เคฒिเค เคฌเคนुเคค เคนी เคจुเค•เคธाเคจเคฆेเคน เคนो เคธเค•เคคी เคนै। เค†เค‡เคฏे เคœाเคจเคคे เคนै เคšเค•्เคฐाเคธเคจ เค•ो เค•เคฐเคคे เคธเคฎเคฏ เค•िเคจ-เค•िเคจ เคธाเคตเคงाเคจिเคฏों เค•ो เคฐเค–เคจा เคšाเคนिเค-
  1. เคฆिเคฒ เค•े เคฎเคฐीเคœ, เค•เคฎเคฐ เค”เคฐ เค—เคฐ्เคฆเคจ เคฆเคฐ्เคฆ เค•े เคฐोเค—ी, เคนाเคˆ เคฌ्เคฒเคก เคช्เคฐेเคถเคฐ เค”เคฐ เค•िเคธी เคญी เคคเคฐเคน เค•े เค‘เคชเคฐेเคถเคจ เคตाเคฒे เคฒोเค—ो เค•ो เคญी เคฏเคน เค†เคธाเคจ เคจเคนीं เค•เคฐเคจा เคšाเคนिเค|
  2. เคฏोเค—ाเคšाเคฐ्เคฏ เค•ी เค‰เคชเคธ्เคฅिเคคि เคฎें เคนी เค‡เคธ Chakrasana เค•ा เค…เคญ्เคฏाเคธ เค•เคฐें।

6. เคงเคจुเคฐाเคธเคจ

Dhanurasana: Dhanurasana in Hindi
เคงเคจुเคฐाเคธเคจ เค•เคฐเคจे เคชเคฐ เคถเคฐीเคฐ 'เคงเคจुเคท' เค†เค•ाเคฐ เค•ी เคคเคฐเคน เคฆृเคถ्เคฏเคฎाเคจ เคนोเคคा เคนै, เค‡เคธเคฒिเค เคฏเคน เค†เคธเคจ เคงเคจुเคฐाเคธเคจ เค•เคนा เค—เคฏा เคนै। เคฏเคน เค†เคธเคจ เค•เคฎเคฐ เค”เคฐ เคฐीเฅœ เค•ी เคนเคก्เคกी เค•े เคฒिเค เค…เคคि เคฒाเคญเคฆाเคฏเค• เคนोเคคा เคนै। เคงเคจुเคฐाเคธเคจ เค•เคฐเคจे เคธे เค—เคฐ्เคฆเคจ เคธे เคฒेเค•เคฐ เคชीเค  เค”เคฐ เค•เคฎเคฐ เค•े เคจिเคšเคฒे เคนिเคธ्เคธे เคคเค• เค•े เคธाเคฐे เคถเคฐीเคฐ เค•े เคธ्เคจाเคฏुเค“ं เค•ो เคต्เคฏाเคฏाเคฎ เคฎिเคฒเคคा เคนै।

เค…เค—เคฐ เค‡เคธ เค†เคธเคจ เค•ा เค…เคงिเค•เคคเคฎ เคฒाเคญ เคช्เคฐाเคช्เคค เค•เคฐเคจा เคนों เคคो เคธเคฐ्เคตเคช्เคฐเคฅเคฎ เคญुเคœंเค—เค†เคธเคจ (Snake Pose), เค‰เคธเค•े เคฌाเคฆ เคถเคฒเคญाเคธเคจ (Locust Pose), เค”เคฐ เค…ंเคค เคฎें เคคीเคธเคฐा เคงเคจुเคฐाเคธเคจ (The Bow Pose) เค•เคฐเคจा เคšाเคนिเค।

เค•เคˆ เคฏोเค—ी-เค‹เคทि เค—เคฃ เค‡เคจ เคคीเคจ เค†เคธเคจों เค•ो 'เคฏोเค—ाเคธเคจเคค्เคฐเคฏी' เค•เคน เค•เคฐ เคญी เคชुเค•ाเคฐเคคे เคนैं। เคฏเคน เค†เคธเคจ เคถเคฐीเคฐ เค•े เคธ्เคจाเคฏुเค“ं เค•ो เคคो เคฎเฅ›เคฌूเคคी เคช्เคฐเคฆाเคจ เค•เคฐเคคा เคนी เคนै, เค‡เคธเค•े เคธाเคฅ เคธाเคฅ เคชेเคŸ เคธे เคœुเฅœे เคœเคŸिเคฒ เคฐोเค—ों เค•ो เคฆूเคฐ เค•เคฐเคจे เคฎें เคญी เคธเคนाเคฏเค• เคนोเคคा เคนै। เคตเฅ›เคจ เคจिเคฏंเคค्เคฐिเคค เค•เคฐเคจा เคนों เคฏा เคถเคฐीเคฐ เคธुเคกौเคฒ เค•เคฐเคจा เคนो, เคงเคจुเคฐाเคธเคจ เคเค• เค…เคค्เคฏंเคค เค—ुเคฃเค•ाเคฐी เค†เคธเคจ เคนै।

เคงเคจुเคฐाเคธเคจ เค•เคฐเคจे เค•ा เคคเคฐीเค•ा

  1. เคชेเคŸ เค•े เคฌเคฒ เคฒेเคŸเค•เคฐ, เคชैเคฐो เคฎे เคจिเคคंเคฌ เคœिเคคเคจा เคซाเคธเคฒा เคฐเค–ें เค”เคฐ เคฆोเคจों เคนाเคฅ เคถเคฐीเคฐ เค•े เคฆोเคจों เค“เคฐ เคธीเคงे เคฐเค–ें।
  2. เค˜ुเคŸเคจों เค•ो เคฎोเคก़ เค•เคฐ เค•เคฎเคฐ เค•े เคชाเคธ เคฒाเคँ เค”เคฐ เค˜ुเคŸिเค•ा เค•ो เคนाเคฅों เคธे เคชเค•เคก़ें।
  3. เคถ्เคตाเคธ เคญเคฐเคคे เคนुเค เค›ाเคคी เค•ो เคœ़เคฎीเคจ เคธे เค‰เคชเคฐ เค‰เค ाเคँ เค”เคฐ เคชैเคฐों เค•ो เค•เคฎเคฐ เค•ी เค“เคฐ เค–ींเคšें।
  4. เคšेเคนเคฐे เคชเคฐ เคฎुเคธ्เค•ाเคจ เคฐเค–เคคे เคนुเค เคธाเคฎเคจे เคฆेเค–िเค।
  5. เคถ्เคตाเคธोเคถ्เคตाเคธ เคชเคฐ เคง्เคฏाเคจ เคฐเค–े เคนुเค, เค†เคธเคจ เคฎें เคธ्เคฅिเคฐ เคฐเคนें, เค…เคฌ เค†เคชเค•ा เคถเคฐीเคฐ เคงเคจुเคท เค•ी เคคเคฐเคน เค•เคธा เคนुเค† เคนैl
  6. เคฒเคฎ्เคฌी เค—เคนเคฐी เคถ्เคตाเคธ เคฒेเคคे เคนुเค, เค†เคธเคจ เคฎें เคตिเคถ्เคฐाเคฎ เค•เคฐें।
  7. เคธाเคตเคงाเคจी เคฌเคฐเคคें เค†เคธเคจ เค†เคชเค•ी เค•्เคทเคฎเคคा เค•े เค…เคจुเคธाเคฐ เคนी เค•เคฐें, เคœเคฐूเคฐเคค เคธे เคœ्เคฏाเคฆा เคถเคฐीเคฐ เค•ो เคจा เค•เคธें।
  8. เฅงเฅซ-เฅจเฅฆ เคธैเค•เคจ्เคก เคฌाเคฆ, เคถ्เคตाเคธ เค›ोเคก़เคคे เคนुเค, เคชैเคฐ เค”เคฐ เค›ाเคคी เค•ो เคงीเคฐे เคงीเคฐे เคœ़เคฎीเคจ เคชเคฐ เคตाเคชเคธ เคฒाเคँl เค˜ुเคŸिเค•ा เค•ो เค›ोเคก़ेเคคे เคนुเค เคตिเคถ्เคฐाเคฎ เค•เคฐें।

เคงเคจुเคฐाเคธเคจ เค•े เคฒाเคญ

  1. เคชीเค  / เคฐीเคข़ เค•ी เคนเคก्เคกी เค”เคฐ เคชेเคŸ เค•े เคธ्เคจाเคฏु เค•ो เคฌเคฒ เคช्เคฐเคฆाเคจ เค•เคฐเคจा ।
  2. เค›ाเคคी, เค—เคฐ्เคฆเคจ เค”เคฐ เค•ंเคงोँ เค•ी เคœเค•เคก़เคจ เคฆूเคฐ เค•เคฐเคจा।
  3. เคนाเคฅ เค”เคฐ เคชेเคŸ เค•े เคธ्เคจाเคฏु เค•ो เคชुเคท्เคŸि เคฆेเคจा।
  4. เคฐीเคข़ เค•ी เคนเคก्เคกी เค•़ो เคฒเคšीเคฒा เคฌเคจाเคจा।
  5. เคคเคจाเคต เค”เคฐ เคฅเค•ाเคจ เคธे เคจिเคœाเคฆ।
  6. เค—ुเคฐ्เคฆे เค•े เค•ाเคฐ्เคฏ เคฎें เคธुเคต्เคฏเคตเคธ्เคฅा।

เคงเคจुเคฐाเคธเคจ เคฎें เคธाเคตเคงाเคจी

  1. เค—เคฐ्เคญเคตเคคी เคฎเคนिเคฒाเค“ं เค•े เคฒिเค เคฏเคน เค†เคธเคจ เคชूเคฐी เคคเคฐเคน เคธे เคตเคฐ्เคœिเคค เคนै। เค•เคฎเคฐ เคธे เคœुเฅœी เค—ंเคญीเคฐ เคธเคฎเคธ्เคฏा เคนों เค‰เคจ्เคนे เคฏเคน เค†เคธเคจ เคกॉเค•्เคŸเคฐ เค•ी เคธเคฒाเคน เคฒेเคจे เค•े เคฌाเคฆ เคนी เค•เคฐเคจा เคšाเคนिเค।
  2. เคชेเคŸ เคฎें เค…เคฒ्เคธเคฐ เคนों, เค‰เคจ्เคนे เคฏเคน เค†เคธเคจ เคนाเคจी เค•ाเคฐเค• เคนो เคธเค•เคคा เคนै। เค‰เคš्เคš เคฐเค•्เคคเคšाเคช เค•ी เคธเคฎเคธ्เคฏा เคตाเคฒे เคต्เคฏเค•्เคคि เคฏเคน เค†เคธเคจ เคจा เค•เคฐें। เคธिเคฐ เคฆเคฐ्เคฆ เค•ी เคถिเค•ाเคฏเคค เคฐเคนเคคी เคนों, เค‰เคจ्เคนे เคญी เคงเคจुเคฐाเคธเคจ เคจเคนीं เค•เคฐเคจा เคšाเคนिเค।
  3. เค†ंเคคों เค•ी เคฌीเคฎाเคฐी เคนों เคฏा เคซिเคฐ เคฐीเฅœ เค•ी เคนเคก्เคกी เคฎें เค•ोเคˆ เค—ंเคญीเคฐ เคธเคฎเคธ्เคฏा เคนों เค‰เคจ्เคนे เคญी เคฏเคน เค†เคธเคจ เคจเคนीं เค•เคฐเคจा เคšाเคนिเค।
  4. เค—เคฐ्เคฆเคจ เคฎें เค—ंเคญीเคฐ เคšोเคŸ เคฒเค—ी เคนों, เคฏा เคซिเคฐ เคฎाเคˆเค—्เคฐेเคจ เค•ी เคธเคฎเคธ्เคฏा เคนों, เคคो เคฏเคน เค†เคธเคจ เคจा เค•เคฐें।
  5. เคธाเคฐเคฃ เค—ाเค  (Hernia) เคฐोเค— เคธे เคชीเฅœिเคค เคต्เคฏเค•्เคคि เค•ो เคฏเคน เค†เคธเคจ เคนाเคจिเค•ाเคฐเค• เคนोเคคा เคนै।
เคงเคจुเคฐाเคธเคจ เค•เคฐเคจे เคชเคฐ เคถเคฐीเคฐ เค•े เค•िเคธी เคญी เค…ंเค— เคฎें เค…เคค्เคฏाเคงिเค• เคชीเฅœा เคนोเคจे เคฒเค—े เคคो เคคुเคฐंเคค เค†เคธเคจ เคฐोเค• เค•เคฐ เคกॉเค•्เคŸเคฐ เค•े เคชाเคธ เคœाเคं। เคนो เคธเค•े เคคो เคฏเคน เค†เคธเคจ เค•िเคธी เคฏोเค—ा เคŸीเคšเคฐ เค•ी เคจिเค—เคฐाเคจी เคฎें เคธीเค– เค•เคฐ เค•เคฐें। เคงเคจुเคฐाเคธเคจ เค•ी เคธเคฎเคฏ เคธीเคฎा เคงीเคฐे-เคงीเคฐे เคฌเฅाเคँ।

7. เค—ोเคฎुเค–ाเคธเคจ

Gomukhasana: Gomukhasana in Hindi
เคธंเคธ्เค•ृเคค เคฎें 'เค—ोเคฎुเค–' เค•ा เค…เคฐ्เคฅ เคนोเคคा เคนै 'เค—ाเคฏ เค•ा เคšेเคนเคฐा' เคฏा เค—ाเคฏ เค•ा เคฎुเฅ™। เค‡เคธ เค†เคธเคจ เคฎें เคชांเคต เค•ी เคธ्เคฅिเคคि เคฌเคนुเคค เคนเคฆ เคคเค• เค—ोเคฎुเค– เค•ी เค†เค•ृเคคि เคœैเคธे เคนोเคคी เคนै। เค‡เคธीเคฒिเค เค‡เคธे เค—ोเคฎुเค–ाเคธเคจ เค•เคนा เคœाเคคा เคนै। เค‡เคธे เค…ंเค—्เคฐेเคœी เคฎें Cow Face Pose เค•เคนा เคœाเคคा เคนै। เคฏเคน เคฎเคนिเคฒाเค“ं เค•े เคฒिเค เค…เคค्เคฏंเคค เคฒाเคญเคฆाเคฏเค• เค†เคธเคจ เคนै। เคฏเคน เค—เค िเคฏा, เคธाเค‡เคŸिเค•ा, เค…เคชเคšเคจ, เค•เคฌ्เคœ, เคงाเคคु เคฐोเค—, เคฎเคงुเคฎेเคน, เค•เคฎเคฐ เคฎें เคฆเคฐ्เคฆ เคนोเคจे เคชเคฐ เคฏเคน เค†เคธเคจ เคฌเคนुเคค เค…เคงिเค• เคฒाเคญเคช्เคฐเคฆ เคนैं।

เค—ोเคฎुเค–ाเคธเคจ เคฏोเค— เค•เคฐเคจे เค•ी เคตिเคงि

  1. เคชเคนเคฒे เคฆंเคกाเคธเคจ เค…เคฐ्เคฅाเคค เคฆोเคจों เคชैเคฐों เค•ो เคธाเคฎเคจे เคธीเคงे เคเคก़ी-เคชंเคœों เค•ो เคฎिเคฒाเค•เคฐ เคฌैเค े। เคนाเคฅ เค•เคฎเคฐ เคธे เคธเคŸे เคนुเค เค”เคฐ เคนเคฅेเคฒिเคฏां เคญूเคฎि เคŸिเค•ी เคนुเคˆ। เคจเคœเคฐें เคธाเคฎเคจे।
  2. เค…เคฌ เคฌाเคं เคชैเคฐ เค•ो เคฎोเคก़เค•เคฐ เคเคก़ी เค•ो เคฆाเคं เคจिเคคเคฎ्เคฌ เค•े เคชाเคธ เคฐเค–ें। เคฆाเคนिเคจे เคชैเคฐ เค•ो เคฎोเคก़เค•เคฐ เคฌाเคं เคชैเคฐ เค•े เคŠเคชเคฐ เคเค• เคฆूเคธเคฐे เคธे เคธ्เคชเคฐ्เคถ เค•เคฐเคคे เคนुเค เคฐเค–ें। เค‡เคธ เคธ्เคฅिเคคि เคฎें เคฆोเคจों เคœंเค˜ाเคं เคเค•-เคฆूเคธเคฐे เค•े เคŠเคชเคฐ เคฐเค–ा เคœाเคเค—ी เคœो เคค्เคฐिเค•ोเคฃाเค•ाเคฐ เคจเคœเคฐ เค†เคคी เคนै।
  3. เคซिเคฐ เคถ्เคตाเคธ เคญเคฐเคคे เคนुเค เคฆाเคนिเคจे เคนाเคฅ เค•ो เคŠเคชเคฐ เค‰เค ाเค•เคฐ เคฆाเคนिเคจे เค•ंเคงे เค•ो เคŠเคชเคฐ เค–ींเคšเคคे เคนुเค เคนाเคฅ เค•ो เคชीเค›े เคชीเค  เค•ी เค“เคฐ เคฒे เคœाเคं เคคเคฌ เคฌाเคं เคนाเคฅ เค•ो เคชेเคŸ เค•े เคชाเคธ เคธे เคชीเค  เค•े เคชीเค›े เคธे เคฒेเค•เคฐ เคฆाเคนिเคจे เคนाเคฅ เค•े เคชंเคœें เค•ो เคชเค•เคก़े। เค—เคฐ्เคฆเคจ เคต เค•เคฎเคฐ เคธीเคงी เคฐเค–ें।
  4. เค…เคฌ เคเค• เค“เคฐ เคธे เคฒเค—เคญเค— เคเค• เคฎिเคจเคŸ เคคเค• เค•เคฐเคจे เค•े เคชเคถ्เคšाเคค เคฆूเคธเคฐी เค“เคฐ เคธे เค‡เคธी เคช्เคฐเค•ाเคฐ เค•เคฐें। เคœเคฌ เคคเค• เค‡เคธ เคธ्เคŸेเคช เคฎें เค†เคฐाเคฎ เคธे เคฐเคนा เคœा เคธเค•เคคा เคนै เคคเคฌ เคคเค• เคฐเคนें।
  5. เค•ुเค› เคฆेเคฐ เคฌाเคฆ เคงीเคฐे- เคงीเคฐे เคถ्เคตाเคธ เค›ोเคก़เคคे เคนुเค เคนाเคฅों เค•े เคฒाเค• เค•ो เค–ोเคฒ เคฆें เค”เคฐ เค•्เคฐเคฎเคถ: เคชुเคจ: เคฆंเคกाเคธเคจ เค•ी เคธ्เคฅिเคคि เคฎें เค† เคœाเคं। เคซिเคฐ เคฆाเคं เคชैเคฐ เค•ो เคฎोเคก़เค•เคฐ เคคเคฅा เคฆाเคนिเคจे เคนाเคฅ เค•ो เค‰เคชเคฐ เคธे เคชीเค›े เคฒे เคœाเค•เคฐ เค‡เคธे เค•เคฐें เคคो เคเค• เคšเค•्เคฐ เคชूเคฐा เคนोเค—ा।
  6. เค…เคตเคงि/เคฆोเคนเคฐाเคต- เคนाเคฅों เค•े เคชंเคœों เค•ो เคชीเค›े เคชเค•เคก़े เคฐเคนเคจे เค•ी เคธुเคตिเคงाเคจुเคธाเคฐ 30 เคธेเค•ंเคก เคธे เคเค• เคฎिเคจเคŸ เคคเค• เค‡เคธी เคธ्เคฅिเคคि เคฎें เคฐเคนें।
  7. เค‡เคธ เค†เคธเคจ เค•े เคšเค•्เคฐ เค•ो เคฆो เคฏा เคคीเคจ เคฌाเคฐ เคฆोเคนเคฐा เคธเค•เคคे เคนैं।

เค—ोเคฎुเค–ाเคธเคจ เคฏोเค— เคธे เคธाเคตเคงा‍เคจी

  1. เคนाเคฅ, เคชैเคฐ เค”เคฐ เคฐीเคข़ เค•ी เคนเคก्เคกी เคฎें เค•ोเคˆ เค—ंเคญीเคฐ เคฐोเค— เคนो เคคो เคฏเคน เค†เคธเคจ เคจ เค•เคฐें।
  2. เคœเคฌเคฐเคฆเคธ्เคคी เคชीเค  เค•े เคชीเค›े เคนाเคฅों เค•े เคชंเคœों เค•ो เคชเค•เคก़เคจे เค•ा เคช्เคฐเคฏाเคธ เคจ เค•เคฐें।

เค—ोเคฎुเค–ाเคธเคจ เคธे เคฒाเคญ

  1. เค‡เคธเคธे เคนाเคฅ-เคชैเคฐ เค•ी เคฎांเคธเคชेเคถिเคฏां เคšुเคธ्เคค เค”เคฐ เคฎเคœเคฌूเคค เคฌเคจเคคी เคนै।
  2. เคคเคจाเคต เคฆूเคฐ เคนोเคคा เคนै।
  3. เค•ंเคงे เค”เคฐ เค—เคฐ्เคฆเคจ เค•ी เค…เค•เคก़เคจ เค•ो เคฆूเคฐเค•เคฐ เค•เคฎเคฐ, เคชीเค  เคฆเคฐ्เคฆ เค†เคฆि เคฎें เคญी เคฒाเคญเคฆाเคฏเค•।
  4. เค›ाเคคी เค•ो เคšौเคก़ा เค•เคฐ เคซेเคซเคก़ों เค•ी เคถเค•्เคคि เค•ो เคฌเคข़ाเคคा เคนै เคœिเคธเคธे เคถ्เคตाเคธ เคธंเคฌंเคงी เคฐोเค— เคฎें เคฒाเคญ เคฎिเคฒเคคा เคนै।
  5. เคฏเคน เค†เคธเคจ เคธเคจ्เคงिเคตाเคค, เค—เค ीเคฏा, เค•เคฌ्เคœ, เค…ंเคกเค•ोเคทเคตृเคฆ्เคงि, เคนเคฐ्เคจिเคฏा, เคฏเค•ृเคค, เค—ुเคฐ्เคฆे, เคงाเคคु เคฐोเค—, เคฌเคนुเคฎूเคค्เคฐ, เคฎเคงुเคฎेเคน เคเคตं เคธ्เคค्เคฐी เคฐोเค—ों เคฎें เคฌเคนुเคค เคนी เคฒाเคญเคฆाเคฏเค• เคธिเคฆ्เคง เคนोเคคा เคนै।

8. เคนเคฒाเคธเคจ

Halasana: Halasana in Hindi
เค‡เคธ เค†เคธเคจ เคฎें เคถเคฐीเคฐ เค•ा เค†เค•ाเคฐ เคนเคฒ เคœैเคธा เคฌเคจเคคा เคนै। เค‡เคธเคธे เค‡เคธे เคนเคฒाเคธเคจ เค•เคนเคคे เคนैं। เคนเคฒाเคธเคจ เคนเคฎाเคฐे เคถเคฐीเคฐ เค•ो เคฒเคšीเคฒा เคฌเคจाเคจे เค•े เคฒिเค เคฎเคนเคค्เคตเคชूเคฐ्เคฃ เคนै। เค‡เคธเคธे เคนเคฎाเคฐी เคฐीเคข़ เคธเคฆा เคœเคตाเคจ เคฌเคจी เคฐเคนเคคी เคนै।

เคนเคฒाเคธเคจ เค•เคฐเคจे เค•ा เคคเคฐीเค•ा

  1. เคชीเค  เค•े เคฌเคฒ เคธीเคงे เคฒेเคŸ เคœाเคฏें। เคฌाเคœ़ुเค“ं เค•ो เคธीเคงा เคชीเค  เค•े เคฌเค—เคฒ เคฎें เคœ़เคฎें เคชเคฐ เคŸिเค•ा เค•เคฐ เคฐเค–ें।
  2. เคธाँเคธ เค…ंเคฆเคฐ เคฒेเคคे เคนुเค เคฆोเคจो เคŸाँเค—ों เค•ो เค‰เค ा เค•เคฐ “เค…เคฐ्เคง-เคนเคฒाเคธเคจ” เคฎें เคฒे เค†เคฏें (เคšिเคค्เคฐ เคฎें เคฎुเคฆ्เคฐा เคฆेเค–ें)।
  3. เค•ोเคนเคจिเคฏों เค•ो เคœ़เคฎीเคจ เคชเคฐ เคŸिเค•ाเค เคนुเค เคฆोเคจो เคนाเคฅों เคธे เคชीเค  เค•ो เคธเคนाเคฐा เคฆें । เค‡เคธ เคฎुเคฆ्เคฐा เคฎें 1-2 เคธाँเคธ เค…ंเคฆเคฐ เค”เคฐ เคฌाเคนเคฐ เคฒें เค”เคฐ เคฏเคน เคชเค•्เค•ा เค•เคฐ เคฒें เค•ी เค†เคชเค•ा เคธंเคคुเคฒเคจ เคธเคนी เคนै।
  4. เค…เคฌ เคŸाँเค—ों เค•ो เคฌिเคฒ्เค•ुเคฒ เคชीเค›े เคฒे เคœाเคฏें। เคฆृเคท्เคŸि เค•ो เคจाเค• เคชเคฐ เคฐเค–ें। เค…เค—เคฐ เค†เคชเค•ो เคฏเคน เค•เคฐเคจे เคธे เคฆिเค•्เค•เคค เคนोเคคी เคนै เคธंเคคुเคฒเคจ เคฌเคจाเค เคฐเค–เคจे เคฎें เคคो เคฆृเคท्เคŸि เค•ो เคจाเคญी เคชเคฐ เคญी เคฐเค– เคธเค•เคคे เคนैं।
  5. เค…เค—เคฐ เค†เคชเค•े เค•ंเคงों เคฎें เคชเคฐ्เคฏाเคช्เคค เคฒเคšीเคฒाเคชเคจ เคนो เคคो เคนाเคฅों เค•ो เคชीเค›े เคฒे เคœा เค•เคฐ เคœोเคก़ เคฒें। เค…เค—เคฐ เคฏเคน เคธंเคญเคต เคจा เคนो เคคो เค‰เคจ्เคนे เคชीเค  เค•ो เคธเคนाเคฐा เคฆेเคคी เคนुเคˆ เคฎुเคฆ्เคฐा เคฎें เคนी เคฐเค–ें।
  6. เค…เคชเคจी เค•्เคทเคฎเคคा เค•े เคฎुเคคाเคฌिเค• 60 เคธे 90 เคธेเค•ेंเคก เคคเค• เค‡เคธ เคฎुเคฆ्เคฐा เคฎें เคฐเคนें เค”เคฐ เคซिเคฐ เคงीเคฐे เคธे เคชैเคฐों เค•ो เคตाเคชिเคธ เคฒे เค†เคฏें। เคถुเคฐुเค†เคค เคฎें เค•เคฎ เคฆेเคฐ เค•เคฐें (30 เคธेเค•ेंเคก เคญी เคชเคฐ्เคฏाเคช्เคค เคนै) เค”เคฐ เคงीเคฐे เคงीเคฐे เคธเคฎเคฏ เคฌเคข़ाเคฏें।

เคนเคฒाเคธเคจ เค•เคฐเคคे เคธเคฎเคฏ เคจिเคฎ्เคจ เคธाเคตเคงा‍เคจी เคฐเค–ें

  1. เคฐीเคข़ เคธंเคฌंเคงी เค—ंเคญीเคฐ เคฐोเค— เค…เคฅเคตा เค—เคฒे เคฎें เค•ोเคˆ เค—ंเคญीเคฐ เคฐोเค— เคนोเคจे เค•ी เคธ्เคฅिเคคि เคฎें เคฏเคน เค†เคธเคจ เคจ เค•เคฐें।
  2. เค†เคธเคจ เค•เคฐเคคे เคตเค•्เคค เคง्เคฏाเคจ เคฐเคนे เค•ि เคชैเคฐ เคคเคจे เคนुเค เคคเคฅा เค˜ुเคŸเคจे เคธीเคงे เคฐเคนें।

เคนเคฒाเคธเคจ เค•เคฐเคจे เคธे เคฒाเคญ

  1. เคฐीเคข़ เคฎें เค•เค ोเคฐเคคा เคนोเคจा เคตृเคฆ्เคงाเคตเคธ्เคฅा เค•ी เคจिเคถाเคจी เคนै।
  2. เคนเคฒाเคธเคจ เคธे เคฐीเคข़ เคฒเคšीเคฒी เคฌเคจเคคी เคนै।
  3. เคฎेเคฐुเคฆंเคก เคธंเคฌंเคงी เคจा‍เคก़िเคฏों เค•े เคธ्เคตाเคธ्เคฅ्เคฏ เค•ी เคฐเค•्เคทा เคนोเค•เคฐ เคตृเคฆ्เคงाเคตเคธ्เคฅा เค•े เคฒเค•्เคทเคฃ เคœเคฒ्เคฆी เคจเคนीं เค†เคคे।
  4. เคนเคฒाเคธเคจ เค•े เคจिเคฏเคฎिเคค เค…เคญ्เคฏाเคธ เคธे เค…เคœीเคฐ्เคฃ, เค•เคฌ्เคœ, เค…เคฐ्เคถ, เคฅाเคฏเคฐाเค‡เคก เค•ा เค…เคฒ्เคช เคตिเค•ाเคธ, เค…ंเค—เคตिเค•ाเคฐ, เค…เคธเคฎเคฏ เคตृเคฆ्เคงเคค्เคต, เคฆเคฎा, เค•เคซ, เคฐเค•्เคคเคตिเค•ाเคฐ เค†เคฆि เคฆूเคฐ เคนोเคคे เคนैं।
  5. เคธिเคฐเคฆเคฐ्เคฆ เคฆूเคฐ เคนोเคคा เคนै।
  6. เคจाเคก़ीเคคंเคค्เคฐ เคถुเคฆ्เคง เคฌเคจเคคा เคนै।
  7. เคถเคฐीเคฐ เคฌเคฒเคตाเคจ เค”เคฐ เคคेเคœเคธ्เคตी เคฌเคจเคคा เคนै।
  8. เคฒीเคตเคฐ เค”เคฐ เคช्เคฒीเคนा เคฌเคข़ เค—เค เคนो เคคो เคนเคฒाเคธเคจ เคธे เคธाเคฎाเคจ्เคฏाเคตเคธ्เคฅा เคฎें เค† เคœाเคคे เคนैं। เค…เคชाเคจเคตाเคฏु เค•ा เค‰เคค्เคฅाเคจเคจ เคนोเค•เคฐ เค‰เคฆाเคจ เคฐूเคชी เค…เค—्เคจि เค•ा เคฏोเค— เคนोเคจे เคธे เค•ुंเคกเคฒ‍िเคจी เค‰เคฐ्เคง्เคตเค—ाเคฎी เคฌเคจเคคी เคนै।
  9. เคตिเคถुเคฆ्เคงเคšเค•्เคฐ เคธเค•्เคฐिเคฏ เคนोเคคा เคนै।

9. เคœाเคจुเคถीเคฐ्เคทाเคธเคจ

Janu Shirshasana: Janu Shirshasana in hindi
เคœाเคจुเคถीเคฐ्เคทाเคธเคจ เคฏोเค— เคเค• เคธंเคธ्เค•ृเคค เค•ा เคถเคฌ्เคฆ เคนैं, เคฏเคน เคฆो เคถเคฌ्เคฆों เคธे เคฎिเคฒเค•เคฐ เคฌเคจा เคนैं เคœिเคธเคฎे เคชเคนเคฒा เคถเคฌ्เคฆ 'เคœाเคจु' เคนैं เคœिเคธเค•ा เค…เคฐ्เคฅ 'เค˜ुเคŸเคจा' เคนैं เค”เคฐ เคฆूเคธเคฐा เคถเคฌ्เคฆ 'เคถीเคฐ्เคท' เค•ा เค…เคฐ्เคฅ 'เคธिเคฐ' เคนोเคคा เคนैं। เคœाเคจुเคถीเคฐ्เคทाเคธเคจ เค…เคท्เคŸांเค— เคฏोเค— เค•ी เคช्เคฐाเคฅเคฎिเค• เคถ्เคฐृंเค–เคฒा เค•ा เคนिเคธ्เคธा เคนै। เคฏเคน เคเค• เคฌैเค ा เคนुเค† เค†เคธเคจ เคนैं। เค‡เคธ เค†เคธเคจ เคฎें เคธिเคฐ เคชूเคฐी เคคเคฐเคน เคธे เค†เคชเค•े เค˜ुเคŸเคจों เค•ो เค›ूเคคा เคนैं। เคนाเคฒांเค•ि เคฏเคน เค†เคธเคจ เคฆेเค–เคจे เคฎें เคถीเคฐ्เคทाเคธเคจ เค•े เคธเคฎाเคจ เคฒเค—เคคा เคนैं เคชเคฐ เคฏเคน เค‰เคธเคธे เคฌเคนुเคค เคนी เค…เคฒเค— เคนैं। เค‡เคธ เคฎुเคฆ्เคฐा เค•ा เค‡เคฐाเคฆा เคถเคฐीเคฐ เค•ो เคซोเคฒ्เคก เค•เคฐเคจा เคนै เคคाเค•ि เค†เคชเค•ा เคธिเคฐ เค˜ुเคŸเคจे เค•े เค•เคฐीเคฌ เคชเคนुँเคš เคธเค•े। เคฏเคน เคฏोเค— เค†เคธเคจ เคนเคฎाเคฐे เคถเคฐीเคฐ เค•ो เคธ्เคตเคธ्เคฅ เคฐเค–เคจ เคฎें เคฌเคนुเคค เคฎเคฆเคฆ เค•เคฐเคคा เคนैं।

เคœाเคจुเคถीเคฐ्เคทाเคธเคจ เค•เคฐเคจे เค•ी เคช्เคฐเค•िเคฏा

  1. เคชैเคฐों เค•ो เคธाเคฎเคจे เค•ी เค“เคฐ เคธीเคงे เคซैเคฒाเคคे เคนुเค เคฌैเค  เคœाเคँ,เคฐीเฅ เค•ी เคนเคก्เคกी เคธीเคงी เคฐเค–ें।
  2. เคฌाเคँ เค˜ुเคŸเคจे เค•ो เคฎोเฅœे, เคฌाเคँ เคชैเคฐ เค•े เคคเคฒเคตे เค•ो เคฆाเคนिเคจी เคœांเค˜ เค•े เคชाเคธ เคฐเค–ें, เคฌाเคฏाँ เค˜ुเคŸเคจा เฅ›เคฎीเคจ เคชเคฐ เคฐเคนे।
  3. เคธाँเคธ เคญเคฐें,เคฆोเคจों เคนाเคฅों เค•ो เคธिเคฐ เคธे เคŠเคชเคฐ เค‰เค ाเคँ, เค–ींเคšे เค“เคฐ เค•เคฎเคฐ เค•ो เคฆाเคนिเคจी เคคเคฐเคซ เค˜ुเคฎाเคँ।
  4. เคธाँเคธ เค›ोเฅœเคคे เคนुเค เค•ूเคฒ्เคนों เค•े เคœोเฅœ เคธे เค†เค—े เคुเค•ें,เคฐीเฅ เค•ी เคนเคก्เคกी เคธीเคงी เคฐเค–เคคे เคนुเค , เค ुเคก्เคกी เค•ो เคชंเคœों เค•ी เค”เคฐ เคฌเฅाเคँ।
  5. เค…เค—เคฐ เคธंเคญเคต เคนो เคคो เค…เคชเคจे เคชैเคฐों เค•े เค…ंเค—ूเค ों เค•ो เคชเค•เคกे,เค•ोเคนเคจी เค•ो เคœเคฎीเคจ เคชเคฐ เคฒเค—ाเคँ,เค…ँเค—ुเคฒिเคฏों เค•ो เค–ींเคšเคคे เคนुเค เค†เค—े เค•ी เค“เคฐ เคฌเฅे।
  6. เคธाँเคธ เคฐोเค•ें। (เคธ्เคฅिเคคि เค•ो เคฌเคจाเค เคฐเค–ें)
  7. เคธाँเคธ เคญเคฐें, เคธाँเคธ เค›ोเฅœเคคे เคนुเค เคŠเคชเคฐ เค‰เค ें,เคนाเคฅों เค•ो เคฌเค—เคฒ เคธे เคจीเคšे เคฒे เค†เคँ।
  8. เคชूเคฐी เคช्เคฐเค•्เคฐिเคฏा เค•ो เคฆाเคँ เคชैเคฐ เค•े เคธाเคฅ เคฆोเคนเคฐाเคँ।

เคœाเคจुเคถीเคฐ्เคทाเคธเคจ เค•े เคซाเคฏเคฆे

  1. เค‡เคธ เค†เคธเคจ เค•ो เค•เคฐเคจे เคธे เค†เคชเค•े เคชेเคŸ เค•ी เคฎांเคธเคชेเคถिเคฏां เคฎเคœเคฌूเคค เคนोเคคी เคนैं, เค‡เคธเค•े เคธाเคฅ เคฏเคน เค†เคธเคจ เค†เคชเค•े เคชेเคŸ เค•े เค›ोเคŸी เค”เคฐ เคฌเฅœी เค†ंเคคों เค•ो เคซैเคฒเคคा เคนैं। เคœो เคชाเคšเคจ เค•्เคฐिเคฏा เค•ो เคฎเคœเคฌूเคค เค•เคฐเคคा เคนैं। เคฏเคน เค†เคชเค•े เคชेเคŸ เคฎें เค•เคฌ्เคœ เค•ी เคธเคฎเคธ्เคฏा เค•ो เค–เคค्เคฎ เค•เคฐ เคฆेเคคा เคนैं। เคฏเคน เคชेเคŸ เคซूเคฒเคจा เค”เคฐ เคชेเคŸ เค•ी เคธूเคœเคจ เค•ी เคชเคฐेเคถाเคจी เค•ो เคญी เคฆूเคฐ เค•เคฐเคคा เคนै।
  2. เค‡เคธ เค†เคธเคจ เค•ा เค…เคญ्เคฏाเคธ เค•เคฐเคจे เคธे เค…เคจिเคฆ्เคฐा, เคธाเค‡เคจเคธिเคธिเคŸिเคธ เค”เคฐ เค‰เคš्เคš เคฐเค•्เคคเคšाเคช เคญी เค ीเค• เคนो เคœाเคคा เคนै। เคœाเคจुเคถीเคฐ्เคทाเคธเคจ เคฎเคจ เค•ो เคถांเคค เคฐเค–เคคा เคนैं เค”เคฐ เคนเคฒ्เค•े เคคเคจाเคต เคธे เคญी เคฐเคนเคค เคฆेเคคा เคนैं।
  3. เคช्เคฒीเคนा เค”เคฐ เคชिเคค्เคค เคฎूเคค्เคฐाเคถเคฏ เค•ो เคฎเคœเคฌूเคค เค•เคฐเคคा เคนै เค”เคฐ เค‰เคจเค•ो เคธ्เคตเคธ्เคฅ เคฐเค–เคคा เคนैं। เคฏเคน เคฏเค•ृเคค เค”เคฐ เค—ुเคฐ्เคฆे เค•ो เค‰เคค्เคคेเคœिเคค เค•เคฐเคคा เคนैं เค”เคฐ เค‰เคจเค•े เค•ाเคฐ्เคฏ เค•ो เคธुเคงเคฐเคคा เคนैं। เคฏเคน เคชेเคŸ เค•े เค•्เคทेเคค्เคฐ เคฎें เคฐเค•्เคค เคช्เคฐเคตाเคน เคฎें เคตृเคฆ्เคงि เค”เคฐ เค—ुเคฐ्เคฆे เค•ी เค•्เคฐिเคฏा เค•ो เคฌเคข़ाเคตा เคฆेเคคा เคนै।
  4. เคถเคฐीเคฐ เค•ा เคคाเคชเคฎाเคจ เคนเคฎाเคฐे เคถเคฐीเคฐ เคธे เค ंเคกी เค•ो เค•เคฎ เค•เคฐเคจे เคฎें เคฎเคฆเคฆ เค•เคฐเคคा เคนैं। เค…เค—เคฐ เค†เคช เคœाเคจुเคถीเคฐ्เคทाเคธเคจ เค•ो เคธเคนी เคขंเค— เคธे เค•เคฐเคคे เคนैं เคคो เคฏเคน เค†เคชเค•ो เคฌुเค–ाเคฐ เคนोเคจे เคธे เคฌเคšाเคคा เคนैं। เค‡เคธเค•े เค…เคฒाเคตा เคฏเคน เค†เคธเคจ เคซ्เคฒू เค•े เค•ाเคฐเคฃ เค—्เคฐंเคฅि เคฎें เคนुเคˆ เคธूเคœเคจ เค•ो เคœเคฒ्เคฆी เคธे เค ीเค• เค•เคฐ เคฆेเคคा เคนैं।
  5. เค‡เคธ เค†เคธเคจ เค•ो เค•เคฐเคจे เคธे เค—्เคฐोเค‡เคจ, เคนैเคฎเคธ्เคŸ्เคฐिंเค— เค”เคฐ เค•ंเคงे เค•ो เคเค• เค…เคš्เค›ा เค–िंเคšाเคต เคฎिเคฒเคคा เคนै।
  6. เคฏเคน เค†เคธเคจ เคช्เคฐเคœเคจเคจ เคช्เคฐเคฃाเคฒी เค•े เค•ाเคฐ्เคฏ เคฎें เคธुเคงाเคฐ เค•เคฐเคคा เคนै। เค‡เคธ เค†เคธเคจ เค•ो เค•เคฐเคจे เคธे เคช्เคฐเคœเคจเคจ เค…ंเค— เคญी เค‰เคค्เคคेเคœिเคค เคนोเคคे เคนैं, เคœिเคธเค•े เค•ाเคฐเคฃ เคฎाเคธिเค• เคงเคฐ्เคฎ เค”เคฐ เคฐเคœोเคจिเคตृเคค्เคคि (เคฎाเคธिเค• เคงเคฐ्เคฎ เค•ा เคฌเคจ्เคฆ เคนोเคจा) เค†เคฆि เค•ी เคธเคฎเคธ्เคฏा เค–เคค्เคฎ เคนो เคœाเคคी เคนैं।
  7. เค—เคฐ्เคญाเคตเคธ्เคฅा เค•े เคฆौเคฐाเคจ, เคฏเคน เค†เคธเคจ เคชीเค  เค•ी เคฎांเคธเคชेเคถिเคฏों เค•ो เคฎเคœเคฌूเคค เค•เคฐเคจे เคฎें เคฎเคฆเคฆ เค•เคฐเคคा เคนै। เคฒेเค•िเคจ เค‡เคธ เค†เคธเคจ เค•ो เค•ेเคตเคฒ เคฆूเคธเคฐे เคคिเคฎाเคนी เคคเค• เคนी เค…เคญ्เคฏाเคธ เค•िเคฏा เคœाเคจा เคšाเคนिเค।
  8. เคฎोเคŸाเคชा เค•เคฎ เค•เคฐเคจे เค•े เคฒिเค เคœाเคจुเคถीเคฐ्เคทाเคธเคจ เคฒाเคญเคฆाเคฏเค• เคนैं।
  9. เคฏเคน เคนिเคช्เคธ เค”เคฐ เคชूเคฐे เคถเคฐीเคฐ เค•ो เคซैเคฒเคคा เคนैं।
  10. เคœाเคจुเคถीเคฐ्เคทाเคธเคจ เค•े เคฒाเคญ เคฏเคน เคชैเคฐों เค•े เคฆเคฐ्เคฆ เค•ो เค•เคฎ เค•เคฐเคคा เคนैं।

เคœाเคจुเคถीเคฐ्เคทाเคธเคจ เค•เคฐเคจे เคฎें เค•्เคฏा เคธाเคตเคงाเคจी เคฐเค–ें

  1. เค…เค—เคฐ เค†เคชเค•ो เค˜ुเคŸเคจों เคฎें เคฆเคฐ्เคฆ เคนैं เคคो เค†เคช เค‡เคธ เค†เคธเคจ เค•ो เคจा เค•เคฐें।
  2. เค—ंเคญीเคฐ เคชीเค  เคฆเคฐ्เคฆ เคธे เคชीเฅœिเคค เคต्เคฏเค•्เคคि เค•ो เคฏเคน เค†เคธเคจ เคจเคนीं เค•เคฐเคจा เคšाเคนिเค।
  3. เค…เค—เคฐ เค†เคช เคฆเคธ्เคค เค”เคฐ เค…เคธ्เคฅเคฎा เค•ी เคธเคฎเคธ्เคฏा เคธे เคชเคฐेเคถाเคจ เคนैं เคคो เค†เคช เค‡เคธ เค†เคธเคจ เค•ो เค•เคฐเคจे เคธे เคฌเคšें।
  4. เค…เค—เคฐ เค†เคช เคฒเคฎ्เคฌเคฐ เคกिเคธ्เค• เคนเคฐ्เคจिเคฏेเคถเคจ เค•े เคฐोเค—ी เคนैं เคคो เค†เคช เค‡เคธ เค†เคธเคจ เค•ो เคจा เค•เคฐें।

10. เค•เคฐ्เคจाเคชीเคก़ाเคธเคจ

Karnapidasana: Karnapidasana in Hindi
เค•เคฐ्เคฃเคชीเคก़ाเคธเคจ เค•ो เค‡เคฏเคฐ เคช्เคฐेเคถเคฐ เคชोเฅ› เค”เคฐ เคจी เคŸु เค‡เคฏเคฐ เคชोเฅ› เคญी เค•เคนा เคœाเคคा เคนै। เค•เคฐ्เคฃเคชीเคก़ाเคธเคจ เค•ो เค•ाเคจ เค•े เคฆเคฌाเคต เค•ी เคฎुเคฆ्เคฐा เค•े เคฐूเคช เคฎें เคญी เคœाเคจा เคœाเคคा เคนै। เคฏเคน เคฏोเค— เคฎुเคฆ्เคฐा เคนเคฒाเคธเคจ เค•े เคธเคฎाเคจ เคนोเคคी เคนै।

เค•เคฐ्เคฃเคชीเคก़ाเคธเคจ เค•े เคธเคฌเคธे เคฎเคนเคค्เคตเคชूเคฐ्เคฃ เคฒाเคญों เคฎें เคธे เคเค• เคฏเคน เคนै เค•ि เคธिเคฐ เคฎें เค–ूเคจ เค•ा เคช्เคฐเคตाเคน เคฌเคข़ เคœाเคคा เคนै। เคœो เค•ी เค•ाเคจ เค”เคฐ เคธाเค‡เคจเคธ เคฌ्เคฒॉเค•ेเคœ เค•ो เคช्เคฐाเค•ृเคคिเค• เคฐूเคช เคธे เคธเคนी เค•เคฐเค•े เค•ाเคจो เค•ो เคธ्เคตเคฅ्เคฏ เคฐเค–เคคा เคนै।

เค•เคฐ्เคฃเคชीเคก़ाเคธเคจ, เค•เคฐ्เคจा + เคชिเคกा + เค†เคธเคจ เค•े เคธंเคฏोเคœเคจ เคธे เคฌเคจा เคนै, เคœिเคธเคฎें 'เค•เคฐ्เคฃ' เค•ा เคฎเคคเคฒเคฌ เคนै เค•ाเคจ, 'เคชिเคกा' เค•ा เคฎเคคเคฒเคฌ เคฆเคฐ्เคฆ เค”เคฐ เค†เคธเคจ เค•ा เคฎเคคเคฒเคฌ เคนै เคฎुเคฆ्เคฐा।

เค•เคฐ्เคฃเคชीเคก़ाเคธเคจ เค•ाเคจ เคธे เคธंเคฌंเคงिเคค เคธเคญी เคธเคฎเคธ्เคฏाเค“ं เค•ो เคฆूเคฐ เค•เคฐเคจे เคฎें เคฎเคฆเคฆ เค•เคฐเคคा เคนै। เคฏเคน เคนเคฒाเคธเคจ เค”เคฐ เคธเคฐ्เคตांเค—ाเคธเคจ เค•ा เคเคกเคตांเคธ เคธ्เคคเคฐ เคนोเคคा เคนै। เค•เคฐ्เคฃเคชीเคก़ाเคธเคจ เค•ी เคถुเคฐुเค†เคค เค•เคฐเคจे เคธे เคชเคนเคฒे เค†เคชเค•ो เคชเคนเคฒे เคนเคฒाเคธเคจ เค”เคฐ เคธเคฐ्เคตांเค—ाเคธเคจ เคฎें เคจिเคชूเคฐ्เคฃ เคนोเคจा เคนोเค—ा।

เค•เคฐ्เคฃเคชीเคก़ाเคธเคจ เค•ो เค•เคฐเคจे เค•ी เคตिเคงि

  1. เค•เคฐ्เคฃเคชीเคก़ाเคธเคจ เค•ो เค•เคฐเคจे เค•े เคฒिเค เคธเคฌเคธे เคชเคนเคฒे เค†เคธเคจ เคชเคฐ เคฒेเคŸ เคœाเค।
  2. เคญुเคœाเค“ं เค•ो เคธीเคงा เคฐเค–เคคे เคนुเค เคนाเคฅो เค•ो เคชीเค  เค•े เคฌเค—เคฒ เคฎें เคœเคฎीเคจ เคชเคฐ เคŸिเค•ा เค•เคฐ เคฐเค–े।
  3. เคซिเคฐ เคธांเคธो เค•ो เค…ंเคฆเคฐ เคฒेเคคे เคนुเค เคฆोเคจों เคŸांเค—ो เค•ो เคŠเคชเคฐ เค‰เค ाเคฏे เค”เคฐ เค…เคฐ्เคง เคนเคฒाเคธเคจ เค•ी เคธ्เคฅिเคคि เคฎें เคฒाเคฏे।
  4. เค‡เคธเค•े เคฌाเคฆ เค•ोเคนिเคจोเคฏो เค•ो เคœเคฎीเคจ เคชเคฐ เคŸिเค•ाเคคे เคนुเค เคฆोเคจों เคนांเคฅो เค•े เคฆ्เคตाเคฐा เคชीเค  เค•ो เคธเคนाเคฐा เคฆे।
  5. เค‡เคธ เคฎुเคฆ्เคฐा เคฎें 1 เคธे เฅจ เคฌाเคฐ เคธांเคธो เค•ो เค…ंเคฆเคฐ เค”เคฐ เคฌाเคนเคฐ เค•ी เคคเคฐเคซ เค›ोเฅœे, เคธाเคฅ เคนी เคถเคฐीเคฐ เค•ा เคธंเคคुเคฒเคจ เคฌเคจा เคฒे।
  6. เคซिเคฐ เคŸांเค—ों เค•ो เค‰เค ाเคคे เคนुเค เคนเคฒाเคธเคจ เค•ी เคธ्เคฅिเคคि เคฎें เค†เคฏे เค”เคฐ เค˜ुเคŸเคจो เค•ो เคจीเคšे เค•ी เค“เคฐ เคฒाเคฏे।
  7. เคฏเคน เคœเคฌ เคคเค• เค•เคฐเคจा เคนै เคœเคฌ เคคเค• เค†เคชเค•े เค˜ुเคŸเคจो เคธे เคฆोเคจों เค•ाเคจ เคฌंเคฆ เคจ เคนो เคœाเค|
  8. เค…เคชเคจी เคจเคœเคฐे เคจाเค• เคชเคฐ เคฐเค–े, เคฏเคฆि เคเคธा เค•เคฐเคจे เคฎें เค†เคชเค•ो เค•เค िเคจाเคˆ เค† เคฐเคนी เคนै เคคो เคธंเคคुเคฒเคจ เคฌเคจाเคฏे เคฐเค–เคจे เค•े เคฒिเค เคจाเคญि เค•ो เคญी เคฆेเค– เคธเค•เคคे เคนै।
  9. เคฏเคฆि เค†เคชเค•े เค•ंเคงो เคฎें เคฒเคšीเคฒाเคชเคจ เคนै เคคो เคนांเคฅो เค•ो เคชीเค›े เคฒे เคœाเค เค”เคฐ เคœोเฅœ เคฒे।
  10. เคฏเคฆि เค†เคชเค•े เค•ंเคงो เคฎें เคฒเคšीเคฒाเคชเคจ เคนै เคคो เคนांเคฅो เค•ो เคชीเค›े เคฒे เคœाเค เค”เคฐ เคœोเฅœ เคฒे।
  11. เค”เคฐ เค…เค—เคฐ เค‡เคธे เค•เคฐเคจे เคฎें เคญी เค•เค िเคจाเคˆ เคนो เคฐเคนी เคนो เคคो เคนांเคฅो เค•ो เค‡เคธ เคคเคฐเคน เคฐเค–े เค•ी เคชीเค  เค•ो เคธเคนाเคฐा เคฎिเคฒ เคธเค•े।
  12. เค…เคชเคจी เค•्เคทเคฎเคคा เค•े เค…เคจुเคธाเคฐ 60 เคธे 90 เคธेเค•ंเคก เคคเค• เค‡เคธ เคฎुเคฆ्เคฐा เคฎें เคฐเคนे। เค‡เคธเค•े เคฌाเคฆ เค…เคชเคจी เคช्เคฐाเคฐंเคญिเค• เคธ्เคฅिเคคि เคฎें เค† เคœाเคฏे।

เค•เคฐ्เคฃเคชीเคก़ाเคธเคจ เค•ो เค•เคฐเคจे เค•े เคฒाเคญ

  1. เคฏเคน เค†เคธเคจ เคชेเคŸ เค•े เค…ंเค—ो เค”เคฐ เคฅाเคฏเคฐॉเค‡เคก เค—्เคฐเคฅि เค•ो เค‰เคค्เคคेเคœिเคค เค•เคฐเคคा เคนै।
  2. เค•เคฐ्เคฃเคชीเคก़ाเคธเคจ เค•ो เคจिเคฏเคฎिเคค เค•เคฐเคจे เคธे เคฆिเคฎाเค— เคถांเคค เคฐเคนเคคा เคนै।
  3. เค•เคฐ्เคฃเคชीเคก़ाเคธเคจ เค‰เคš्เคš เคฐเค•्เคคเคšाเคช เค•ो เคญी เคจिเคฏंเคค्เคฐिเคค เค•เคฐเคคा เคนै।
  4. เค‡เคธ เค†เคธเคจ เคฆ्เคตाเคฐा เค•ंเคงो เค”เคฐ เคฐीเฅ เค•ी เคนเคก्เคกी เคฎें เค–िเคšाเคต เคนोเคคा เคนै।
  5. เคœो เคฌเคนुเคค เคคเคจाเคตเคชूเคฐ्เคฃ เคฎाเคนौเคฒ เคฎें เคฐเคนเคคा เคนै เค‰เคธे เคฏเคน เค†เคธเคจ เคœเคฐूเคฐ เค•เคฐเคจा เคšाเคนिเค।
  6. เคฏเคน เค†เคธเคจ เคซेเคซเคก़े เค•ो เคถเค•्เคคि เคฆेเคคा เคนै เค”เคฐ เค…เคธ्เคฅเคฎा เค•े เคฐोเค—िเคฏों เค•े เคฒिเค เคซाเคฏเคฆेเคฎंเคฆ เคนोเคคा เคนै।

เค•เคฐ्เคฃเคชीเคก़ाเคธเคจ เค•े เคธเคฎเคฏ เคธाเคตเคงाเคจिเคฏां

  1. เค‡เคธ เค†เคธเคจ เค•ो เค…เคชเคจी เคถाเคฐीเคฐिเค• เค•्เคทเคฎเคคा เคธे เคœ्เคฏाเคฆा เคจเคนीं เค•เคฐเคจा เคšाเคนिเค।
  2. เคถुเคฐुเค†เคค เคฎें เคฏเคน เค†เคธเคจ เคฅोเฅœा เค•เค िเคจ เคนै เค‡เคธเคฒिเค เค•िเคธी เคช्เคฐเคถिเค•्เคทเค• เค•ी เคฆेเค–เคฐेเค– เคฎें เคนी เค•เคฐे।

11. เคฎเคค्เคธ्เคฏाเคธเคจ

Matsyasana: Matsyasana in Hindi
เคฎเคค्เคธ्เคฏ เค•ा เค…เคฐ्เคฅ เคนोเคคा เคนै เคฎเค›เคฒी, เค‡เคธ เค†เคธเคจ เค•े เคฆौเคฐाเคจ เคถเคฐीเคฐ เค•ा เค†เค•ाเคฐ เคฎเค›เคฒी เคœैเคธा เคฌเคจเคคा เคนै, เค‡เคธเคฒिเค เค‡เคธ เค†เคธाเคจ เค•ो เคฎเคค्เคธ्เคฏाเคธเคจ เคจाเคฎ เคฆिเคฏा เค—เคฏा เคนै। เค…ंเค—्เคฐेเคœी เคฎें เค‡เคธे เคซिเคถ เคชोเฅ› เค•े เคจाเคฎ เคธे เคญी เคœाเคจा เคœाเคคा เคนै। เคœिเคจ เคฒोเค—ो เค•ो เค•เคฎเคฐ เคฆเคฐ्เคฆ เค”เคฐ เค—เคฒे เคธे เคธเคฎ्เคฌंเคงिเคค เคธเคฎเคธ्เคฏाเค เคนै, เค‰เคจ्เคนें เคฏเคน เค†เคธाเคจ เคœเคฐूเคฐ เค•เคฐเคจा เคšाเคนिเค।

เคฎเคค्เคธ्เคฏाเคธเคจ เค•เคฐเคจे เค•ी เคตिเคงि

  1. เคฎเคค्เคธ्เคฏाเคธเคจ เค•ा เค…เคญ्เคฏाเคธ เค•เคฐเคจे เค•े เคฒिเค เคธเคฐ्เคตเคช्เคฐเคฅเคฎ เคชเคฆ्เคฎाเคธเคจ เคฎें เคฌैเค  เคœाเค।
  2. เค…เคฌ เคชीเค›े เค•ी เค”เคฐ เคुเค–े เค”เคฐ เคฒेเคŸ เคœाเคฏे।
  3. เคซिเคฐ เค…เคชเคจे เคฆोเคจों เคนाเคฅो เค•ो เคเค• เคฆूเคธเคฐे เคธे เคฌांเคงเค•เคฐ เคธिเคฐ เค•े เคชीเค›े เคฐเค–े เค”เคฐ เคชीเค  เค•े เคนिเคธ्เคธे เค•ो เคŠเคชเคฐ เค‰เค ाเค•เคฐ เค—เคฐ्เคฆเคจ เคฎोเฅœเคคे เคนुเค เคธिเคฐ เค•े เค‰เคชเคฐी เคนिเคธ्เคธे เค•ो เคœเคฎीเคจ เคชเคฐ เคŸिเค•ाเค।
  4. เค…เคฌ เค…เคชเคจे เคฆोเคจों เคชैเคฐ เค•े เค…ंเค—ूเค े เค•ो เคนाเคฅों เคธे เคชเค•เคกे เค”เคฐ เคง्เคฏाเคจ เคฐเคนे เค•ी เค•ोंเคนเคจिเคฏा เคœเคฎीเคจ เคธे เคธเคŸी เคนुเคˆ เคนो।
  5. เคเค• เคธे เคชांเคš เคฎिเคจिเคŸ เคคเค• เค…เคญ्เคฏाเคธ เค•เคฐे।
  6. เค‡เคธ เคธ्เคฅिเคคि เคฎें เค•เคฎ เคธे เค•เคฎ 5 เคธेเค•ंเคก เคคเค• เคฐुเค•े เค”เคฐ เคซिเคฐ เคชूเคฐ्เคต เค…เคตเคธ्เคฅा เคฎें เคตाเคชिเคธ เค† เคœाเคฏे।
  7. เคฏเคน เค†เคธเคจ เค•เคฐเคคे เคธเคฎเคฏ เคถ्เคตเคธเคจ เค•ी เค—เคคि เคจिเคฏเคฎिเคค เคฐเค–े, เค”เคฐ 5 เคฎिเคจเคŸ เคคเค• เค‡เคธ เคฏोเค— เค•्เคฐिเคฏा เค•ा เค…เคญ्เคฏाเคธ เค•เคฐ เคธเค•เคคे เคนै।
เคถुเคฐुเค†เคคी เคคौเคฐ เคชเคฐ เค•เคญी เค•เคญी เค‡เคธ เคฎुเคฆ्เคฐा เค•ो เค•เคฐเคจे เคชเคฐ เค—เคฐ्เคฆเคจ เคฎें เคคเคจाเคต เคฎเคนเคธूเคธ เคนोเคคा เคนै। เคถुเคฐुเคตाเคค เคฎें เค‡เคธे เค•เคฐเคจे เคชเคฐ เคนो เคญी เคธเค•เคคा เคนै เค•ी เค†เคช เค…เคชเคจी เค—เคฐ्เคฆเคจ เคฏा เค—เคฒे เคฎें เค…เคธुเคตिเคงा เคฎเคนเคธूเคธ เค•เคฐे| เค‡เคธเคฒिเค เค†เคชเค•ो เคฏเคฆि เค‡เคธे เค•เคฐเคจे เคชเคฐ เคชเคฐेเคถाเคจी เคฎเคนเคธूเคธ เคนो เคฐเคนी เคนो เคคो เค‡เคธ Fish Yoga Pose เค•ो เค•เคฐเคคे เคตเค•्เคค เคธिเคฐ เค•े เคชीเค›े เค•ी เค”เคฐ เค•เคฎ्เคฌเคฒ เคฐเค–े।

เคฎเคค्เคธ्เคฏाเคธเคจ เคฏोเค— เคธे เคฎिเคฒเคจे เคตाเคฒे เคฒाเคญ

  1. เคฏเคน เคฏोเค— เคฆเคฎे เค•े เคฐोเค—िเคฏों เค•े เคฒिเค เคฌเคนुเคค เคซाเคฏเคฆेเคฎंเคฆ เคนै।
  2. เคฏเคน เคถुเคฆ्เคง เคฐเค•्เคค เค•ा เคจिเคฐ्เคฎाเคฃ เคคเคฅा เคธंเคšाเคฐ เค•เคฐเคคा เคนै।
  3. เคฎเคงुเคฎेเคน เค•े เคฐोเค—िเคฏों เค•े เคฒिเค เคฏเคน เค†เคธाเคจ เคฌเคนुเคค เคซाเคฏเคฆेเคฎंเคฆ เคนै ।
  4. เคฎเคค्เคธ्เคฏाเคธเคจ เคฏोเค— เค•े เคจिเคฏเคฎिเคค เค…เคญ्เคฏाเคธ เคธे เค›ाเคคी เค”เคฐ เคชेเคŸ เค•े เคฐोเค— เคฆूเคฐ เคนोเคคे เคนैं।
  5. เค‡เคธ เคฏोเค— เค•े เค…เคญ्เคฏाเคธ เคธे เค–ाँเคธी เคฆूเคฐ เคนोเคคी เคนै เค”เคฐ เคชाเคšเคจ เคคंเคค्เคฐ เคธुเคงเคฐเคคा เคนै।
  6. เคฎเคค्เคธ्เคฏाเคธเคจ เคšेเคนเคฐे เค”เคฐ เคค्เคตเคšा เค•ो เค†เค•เคฐ्เคทเค• เคคเคฅा เคถเคฐीเคฐ เค•ो เค•ांเคคिเคฎाเคจ เคฌเคจा เคฆेเคคा เคนै।
  7. เคฏเคน เค•เคฌ्เคœ เคฆूเคฐ เค•เคฐ เคญूเค– เคฌเฅाเคคा เคนै เคคเคฅा เคญोเคœเคจ เคชเคšाเคคा เคนै เค”เคฐ เคชेเคŸ เค•ी เค—ैเคธ เคฆूเคฐ เค•เคฐเคคा เคนै।
  8. เคœो เคฒोเค— เค…เคชเคจे เคฌเฅœे เคนुเค เคชेเคŸ เค•ो เค•เคฎ เค•เคฐเคจा เคšाเคนเคคे เคนै, เค‰เคจ्เคนें เคฏเคน เคฏोเค— เค•्เคฐिเคฏा เค•ो เคœเคฐूเคฐ เค•เคฐเคจा เคšाเคนिเค।
เคœो เคฒोเค— เค‡เคธ เค†เคธाเคจ เค•ा เค…เคญ्เคฏाเคธ เค•เคฐเคคे เคนै เค‰เคจเคฎे เคฐเค•्เคคाเคญिเคธเคฐเคฃ เค•ी เค—เคคि เคฌเคข़เคคी เคนै, เคœिเคธเคธे เคšเคฐ्เคฎ เคฐोเค— เคจเคนीं เคนोเคคा เคนै।

12. เคฎเคฏूเคฐाเคธเคจ

Mayurasana: Mayurasana in Hindi
เคฎเคฏूเคฐ เค•ा เค…เคฐ्เคฅ เคนोเคคा เคนै เคฎोเคฐ। เค‡เคธ เค†เคธเคจ เค•เคฐเคจे เคธे เคถเคฐीเคฐ เค•ी เค†เค•ृเคคि เคฎोเคฐ เค•ी เคคเคฐเคน เคฆिเค–ाเคˆ เคฆेเคคी เคนै, เค‡เคธเคฒिเค เค‡เคธเค•ा เคจाเคฎ เคฎเคฏूเคฐाเคธเคจ เคนै। เค‡เคธ เค†เคธเคจ เค•ो เคฌैเค เค•เคฐ เคธाเคตเคงाเคจीเคชूเคฐ्เคตเค• เค•िเคฏा เคœाเคคा เคนै। เค‡เคธ เค†เคธเคจ เคฎें เคถเคฐीเคฐ เค•ा เคชूเคฐा เคญाเคฐ เคนाเคฅों เคชเคฐ เคŸिเค•ा เคนोเคคा เคนै เค”เคฐ เคถเคฐीเคฐ เคนเคตा เคฎें เคฒเคนเคฐाเคคा เคนै।

เคฎเคฏूเคฐाเคธเคจ เค•เคฐเคจे เค•ी เคตिเคงि

  1. เคฆोเคจों เคนाเคฅों เค•ो เคฆोเคจों เค˜ुเคŸเคจे เค•े เคฌीเคš เคฐเค–ें। เคนाเคฅ เค•े เค…ँเค—ूเค े เค”เคฐ เค…ँเค—ुเคฒिเคฏाँ เค…ंเคฆเคฐ เค•ी เค“เคฐ เคฐเค–เคคे เคนुเค เคนเคฅेเคฒी เคœเคฎीเคจ เคชเคฐ เคฐเค–ें।
  2. เคซिเคฐ เคฆोเคจों เคนाเคฅ เค•ी เค•ोเคนเคจिเคฏों เค•ो เคจाเคญि เค•ेंเคฆ्เคฐ เค•े เคฆाเคँ-เคฌाเคँ เค…เคš्เค›े เคธे เคœเคฎा เคฒें।
  3. เคชैเคฐ เค‰เค ाเคคे เคธเคฎเคฏ เคฆोเคจों เคนाเคฅों เคชเคฐ เคฌเคฐाเคฌเคฐ เคตเคœเคจ เคฆेเค•เคฐ เคงीเคฐे-เคงीเคฐे เคชैเคฐों เค•ो เค‰เค ाเคँ।
  4. เคนाเคฅ เค•े เคชंเคœे เค”เคฐ เค•ोเคนเคจिเคฏों เค•े เคฌเคฒ เคชเคฐ เคงीเคฐे-เคงीเคฐे เคธाเคฎเคจे เค•ी เค“เคฐ เคुเค•เคคे เคนुเค เคถเคฐीเคฐ เค•ो เค†เค—े เคुเค•ाเคจे เค•े เคฌाเคฆ เคชैเคฐों เค•ो เคงीเคฐे-เคงीเคฐे เคธीเคงा เค•เคฐ เคฆें।
  5. เคชुเคจ: เคธाเคฎाเคจ्เคฏ เคธ्เคฅिเคคि เคฎें เค†เคจे เค•े เคฒिเค เคชเคนเคฒे เคชैเคฐों เค•ो เคœเคฎीเคจ เคชเคฐ เคฒे เค†เคँ เค”เคฐ เคคเคฌ เคชुเคจ: เคตเคœ्เคฐाเคธเคจ เค•ी เคธ्เคฅिเคคि เคฎें เค† เคœाเคँ।
  6. เคœเคฎीเคจ เคชเคฐ เคชेเคŸ เค•े เคฌเคฒ เคฒेเคŸ เคœाเค‡เค। เคฆोเคจों เคชैเคฐों เค•े เคชंเคœों เค•ो เค†เคชเคธ เคฎें เคฎिเคฒाเค‡เค।
  7. เคฆोเคจों เค˜ुเคŸเคจों เค•े เคฌीเคš เคเค• เคนाเคฅ เค•ा เค…ंเคคเคฐ เคฐเค–เคคे เคนुเค เคฆोเคจों เคชैเคฐों เค•ी เคเฅœिเคฏों เค•ो เคฎिเคฒाเค•เคฐ เค—ुเคฆा เค•ो เคเฅœी เคชเคฐ เคฐเค–िเค।
  8. เคซिเคฐ เคฆोเคจों เคนाเคฅों เค•ो เค˜ुเคŸเคจों เค•े เค…ंเคฆเคฐ เคฐเค–िเค เคคाเค•ि เคฆोเคจों เคนाเคฅों เค•े เคฌीเคš เคšाเคฐ เค…ंเค—ुเคฒ เค•ी เคฆूเคฐी เคฐเคนे। เคฆोเคจों เค•ोเคนเคจिเคฏों เค•ो เค†เคชเคธ เคฎें เคฎिเคฒा เค•เคฐ เคจाเคญि เคชเคฐ เคฒे เคœाเค‡เค।
  9. เค…เคฌ เคชूเคฐे เคถเคฐीเคฐ เค•ा เคตเคœเคจ เค•ोเคนเคจिเคฏों เคชเคฐ เคฆें เค•เคฐ เค˜ुเคŸเคจों เค”เคฐ เคชैเคฐों เค•ो เคœเคฎीเคจ เคธे เค‰เค ाเคฏे เคฐเค–िเค। เคธिเคฐ เค•ो เคธीเคงा เคฐเค–िเค।

เคฎเคฏूเคฐाเคธเคจ เค•เคฐเคคे เคธเคฎเคฏ เคง्เคฏाเคจ เคฆेंเคจे เคฏोเค—्เคฏ เคฌाเคคें

  1. เคฎเคฏूเคฐाเคธเคจ เค–ुเคฒी เคนเคตाเคฆाเคฐ เคœเค—เคน เคฎें เค•เคฐเคจा เคšाเคนिเค। เค‡เคธเค•े เคฒिเค เค†เคช เคธเคฌเคธे เคชเคนเคฒे เค˜ुเคŸเคจों เค•े เคฌเคฒ เคฌैเค  เคœाเคं เค”เคฐ เค†เค—े เค•ी เค“เคฐ เคुเค•े।
  2. เค†เค—े เคुเค•เคคे เคนुเค เคฆोเคจों เคนाเคฅों เค•ी เค•ोเคนเคจिเคฏों เค•ो เคฎोเคก़เค•เคฐ เคจाเคญि เคชเคฐ เคฒเค—ाเค•เคฐ เคœเคฎीเคจ เคชเคฐ เคธเคŸा เคฒें। เค‡เคธเค•े เคฌाเคฆ เค…เคชเคจा เคธंเคคुเคฒเคจ เคฌเคจाเคคे เคนुเค เค˜ुเคŸเคจों เค•ो เคงीเคฐे-เคงीเคฐे เคธीเคงा เค•เคฐเคจे เค•ी เค•ोเคถिเคถ เค•เคฐें।
  3. เค…เคฌ เค†เคชเค•ा เคถเคฐीเคฐ เคชूเคฐी เคธीเคง เคฎें เคนै เค”เคฐ เคธिเคฐ्เคซ เค†เคชเค•े เคนाเคฅ เคœเคฎीเคจ เคธे เคธเคŸे เคนुเค เคนैं।
  4. เค‡เคธ เค†เคธเคจ เค•ो เค•เคฐเคจे เค•े เคฒिเค เคถเคฐीเคฐ เค•ा เคธंเคคुเคฒเคจ เคฌเคจाเค เคฐเค–เคจा เคœเคฐूเคฐी เคนै เคœो เค•ि เคชเคนเคฒी เคฌाเคฐ เคฎें เคธंเคญเคต เคจเคนीं। เคฏเคฆि เค†เคช เคฐोเคœाเคจा เคฎเคฏूเคฐ เค†เคธเคจ เค•ा เค…เคญ्เคฏाเคธ เค•เคฐेंเค—े เคคो เค†เคช เคจिเคถ्เคšिเคค เคคौเคฐ เคชเคฐ เค†เคธाเคจी เคธे เค‡เคธे เค•เคฐ เคชाเคंเค—े।

เคฎเคฏूเคฐाเคธเคจ เค•े เคฒाเคญ

  1. เค†เคฎเคคौเคฐ เคชเคฐ เคฎเคฏूเคฐाเคธเคจ เคธे เค—ुเคฐ्เคฆे, เค…เค—्เคจाเคถ्เคฏ เค”เคฐ เค†เคฎाเคถเคฏ เค•े เคธाเคฅ เคนी เคฏเค•ृเคค เค‡เคค्เคฏाเคฆि เค•ो เคฌเคนुเคค เคฒाเคญ เคนोเคคा เคนै।
  2. เคฏเคน เค†เคธเคจ เคซेเคซเฅœों เค•े เคฒिเค เคฌเคนुเคค เค‰เคชเคฏोเค—ी เคนै।เค‡เคธ เค†เคธเคจ เคธे เคตเค•्เคทเคธ्เคฅเคฒ, เคซेเคซเคก़े, เคชเคธเคฒिเคฏाँ เค”เคฐ เคช्เคฒीเคนा เค•ो เคถเค•्เคคि เคช्เคฐाเคช्เคค เคนोเคคी เคนै।
  3. เคคिเคฒ्เคฒी, เคฏเค•ृเคค, เค—ुเคฐ्เคฆे, เค…เค—्เคจ्เคฏाเคถเคฏ เคเคตं เค†เคฎाเคถเคฏ เคธเคญी เคฒाเคญाเคจ्เคตिเคค เคนोเคคे เคนै।
  4. เคฎเคงुเคฎेเคน เค•े เคฐोเค—िเคฏों เค•े เคฒिเค เคญी เคฏเคน เค†เคธเคจ เคฒाเคญเค•ाเคฐी เคนै। เค‡เคธ เค†เคธเคจ เคธे เค•्เคฒोเคฎ เค—्เคฐंเคฅि เคชเคฐ เคฆเคฌाเคต เคชเคก़เคจे เค•े เค•ाเคฐเคฃ เคฎเคงुเคฎेเคน เค•े เคฐोเค—िเคฏों เค•ो เคญी เคฒाเคญ เคฎिเคฒเคคा เคนै। เค‡เคธ เค†เคธเคจ เค•ा เค…เคญ्เคฏाเคธ เค•เคฐเคจे เคตाเคฒों เค•ो เคฎเคงुเคฎेเคน เคฐोเค— เคจเคนीं เคนोเคคा। เคฏเคฆि เคฏเคน เคนो เคญी เคœाเค เคคो เคฆूเคฐ เคนो เคœाเคคा เคนै।
  5. เคšेเคนเคฐे เคชเคฐ เคšเคฎเค• เคฒाเคจे เค•े เคฒिเค เคฎเคฏूเคฐाเคธเคจ เค•เคฐเคจा เคšाเคนिเค। เคฏเคน เค†เคธเคจ เคšेเคนเคฐे เคชเคฐ เคฒाเคฒी เคช्เคฐเคฆाเคจ เค•เคฐเคคा เคนै เคคเคฅा เค‰เคธे เคธुंเคฆเคฐ เคฌเคจाเคคा เคนै।
  6. เคฏเคน เค†เคธเคจ เคถเคฐीเคฐ เคฎें เคฐเค•्เคค เคธंเคšाเคฐ เค•ो เคจिเคฏเคฎिเคค เค•เคฐเคคा เคนै।
  7. เคฏเคน เค†เคธเคจ เคชेเคŸ เค•े เคฐोเค—ों เคœैเคธे-เค…เคซाเคฐा, เคชेเคŸ เคฆเคฐ्เคฆ, เค•เคฌ्เคœ, เคตाเคฏु เคตिเค•ाเคฐ เค”เคฐ เค…เคชเคš เค•ो เคฆूเคฐ เค•เคฐเคคा เคนै।
  8. เคฏเคน เค†เคธเคจ เคญुเคœाเค“ं เค”เคฐ เคนाเคฅों เค•ो เคฌเคฒเคตाเคจ เคฌเคจाเคคा เคนै।
  9. เคฎเคฏूเคฐाเคธเคจ เค•เคฐเคจे เคธे เคนाเคฅ, เคชैเคฐ เคต เค•ंเคงे เค•ी เคฎांเคธเคชेเคถिเคฏों เคฎें เคฎเคœเคฌूเคคी เค†เคคी เคนै।
  10. เคฏเคฆि เค†เคชเค•ो เค†ंเค–ों เคธंเคฌंเคงी เค•ोเคˆ เคธเคฎเคธ्เคฏा เคนै เคคो เค‰เคธเค•ा เคจिเคฆाเคจ เคญी เคฎเคฏूเคฐाเคธเคจ เคธे เค•िเคฏा เคœा เคธเค•เคคा เคนै।
  11. เคชाเคšเคจ เค•्เคฐिเคฏा เค•ो เคธुเคšाเคฐू เคฐूเคช เคธे เคšเคฒाเคจे เค•े เคฒिเค เคฎเคฏूเคฐाเคธเคจ เค•เคฐเคจा เคšाเคนिเค। เคฏเคฆि เค†เคชเค•ो เคชेเคŸ เคธंเคฌंเคงी เคธเคฎเคธ्เคฏाเคं เคœैเคธे เค—ैเคธ เคฌเคจเคจा, เคชेเคŸ เคฎें เคฆเคฐ्เคฆ เคฐเคนเคจा, เคชेเคŸ เคธाเคซ เคจा เคนोเคจा เค‡เคค्เคฏाเคฆि เคนोเคคा เคนै เคคो เค†เคชเค•ो เคฎเคฏूเคฐाเคธเคจ เค•เคฐเคจा เคšाเคนिเค। เคชाเคšเคจ เค•्เคฐिเคฏा เคธुเคšाเคฐु เคฐूเคช เคธे เค•ाเคฐ्เคฏ เค•เคฐเคคी เคนै।
  12. เค•เคฌ्เคœ‍िเคฏเคค, เค—ैเคธ เค†เคฆि เคชेเคŸ เคธे เคธंเคฌंเคงिเคค เคธाเคฎाเคจ्เคฏ เคฐोเค—ों เค•ा เคจिเคฆाเคจ เคนोเคคा เคนै। เคœिเคจ เคฒोเค—ों เค•ो เคฌเคนुเคค เค…เคงिเค• เค•เคฌ्เคœ เคฐเคนเคคी เคนै เค‰เคจเค•े เคฒिเค เคฎเคฏूเคฐाเคธเคจ เคธे เคฌเคข़िเคฏा เค•ोเคˆ เค‰เคชाเคฏ เคจเคนीं। เคœเค เคฐाเค—्เคจि เค•ो เคช्เคฐเคฆीเคช्เคค เค•เคฐเคคा เคนै।
  13. เคธाเคฎाเคจ्เคฏ เคฐोเค—ों เค•े เค…เคฒाเคตा เคฎเคฏूเคฐ เค†เคธเคจ เคธे เค†ंเคคों เคต เค…เคจ्เคฏ เค…ंเค—ों เค•ो เคฎเคœเคฌूเคคी เคฎिเคฒเคคी เคนै। เค†ँเคคों เคเคตं เค‰เคธเคธे เคธंเคฌंเคงिเคค เค…ंเค—ों เค•ो เคฎเคœเคฌूเคคी เคฎिเคฒเคคी เคนै เคเคตं เคฎเคฏूเคฐाเคธเคจ เคธे เค†เคฎाเคถเคฏ เค”เคฐ เคฎूเคค्เคฐाเคถเคฏ เค•े เคฆोเคทों เคธे เคฎुเค•्เคคि เคฎिเคฒเคคी เคนै।
  14. เคฏเคน เค†เคธเคจ เค—เคฐ्เคฆเคจ เค”เคฐ เคฎेเคฐुเคฆंเคก เค•े เคฒिเค เคญी เคฒाเคญเคฆाเคฏเค• เคนै।

เคฎเคฏूเคฐाเคธเคจ เค•เคฐเคคे เคธเคฎเคฏ เคธाเคตเคงाเคจी

  1. เคœिเคจ เคฒोเค—ों เค•ो เคฌ्เคฒเคกเคช्เคฐेเคถเคฐ, เคŸीเคฌी, เคนृเคฆเคฏ เคฐोเค—, เค…เคฒ्เคธเคฐ เค”เคฐ เคนเคฐ्เคจिเคฏा เคฐोเค— เค•ी เคถिเค•ाเคฏเคค เคนो, เคตे เคฏเคน เค†เคธเคจ เคฏोเค— เคšिเค•िเคค्เคธเค• เค•ी เคธเคฒाเคน เค•े เคฌाเคฆ เคนी เค•เคฐें।
  2. เค†เคฎเคคौเคฐ เคชเคฐ เคฎเคฏूเคฐाเคธเคจ เค‰เคจ เคฒोเค—ों เค•ो เค•เคฐเคจे เค•े เคฒिเค เคฎเคจा เค•िเคฏा เคœाเคคा เคนै เคœो เค‰เคš्เคšे เคฐเค•्เคคเคšाเคช เค•ी เคธเคฎเคธ्เคฏा เคธे เคชीเคกि़เคค เคนैं।
  3. เคŸी.เคฌी เคฏाเคจी เคคเคชेเคฆिเค• เค•े เคฎเคฐीเคœों เค•ो เคญी เคฎเคฏूเคฐाเคธเคจ เคจเคนीं เค•เคฐเคจा เคšाเคนिเค।
  4. เคนृเคฆเคฏ เคฐोเค— เคฏा เคนाเคฐ्เคŸ เค•ी เคฌीเคฎाเคฐिเคฏों เคธे เค—्เคฐเคธिเคค เคฒोเค—ों เค•ो เคญी เคฎเคฏूเคฐाเคธเคจ เคจเคนीं เค•เคฐเคจा เคšाเคนिเค। เค…เคฒ्เคธเคฐ เค”เคฐ เคนเคฐ्เคจिเคฏा เคฐोเค— เคธे เคชीเคก़िเคค เคฒोเค—ों เค•ो เคญी เคฎเคฏूเคฐाเคธเคจ เค•เคฐเคจे เคธे เคฌเคšเคจा เคšाเคนिเค।
เคฎเคฏूเคฐाเคธเคจ เค•เคฐเคคे เคนुเค เคฌเคนुเคค เคธाเคตเคงाเคจी เค•ी เคœเคฐूเคฐเคค เคชเคก़เคคी เคนै, เค‡เคธीเคฒिเค เค†เคช เคœเคฌ เคญी เคฎเคฏूเคฐाเคธเคจ เค•เคฐें เคคो เค•िเคธी เคฏोเค— เคเค•्เคธเคชเคฐ्เคŸ เค•ी เคฆेเค–เคฐेเค– เคฎें เค•เคฐें เคฏा เคซिเคฐ เคชเคนเคฒे เค‡เคธ เค†เคธเคจ เค•ो เค•เคฐเคจे เค•ी เคตिเคงि เค•ो เค…เคš्เค›ी เคคเคฐเคน เคธे เคœाเคจें। เคคเคญी เค†เคช เคฎเคฏूเคฐ เค†เคธเคจ เค•ो เคธเคนी เคคเคฐเคน เคธे เค•เคฐ เคชाเคंเค—े เค”เคฐ เค‡เคธเค•ा เคญเคฐเคชूเคฐ เคฒाเคญ เค‰เค ा เคชाเคंเค—े।

13. เคชเคฆ्เคฎाเคธเคจ

Padmasana: Padmasana in Hindi
เคชเคฆ्เคฎाเคธเคจ เคฌैเค  เค•เคฐ เค•िเคฏा เคœाเคจे เคตाเคฒा เค†เคธเคจ เคนै, เคœिเคธเคฎे เคฆोเคจों เคชैเคฐ เค•ो เคฎोเคก़เค•เคฐ เคตिเคชเคฐीเคค เคœांเค˜ เคชเคฐ เคฐเค–ा เคœाเคคा เคนै เค”เคฐ เคฆोเคจों เค˜ुเคŸเคจे เคตिเคชเคฐीเคค เคฆिเคถा เคฎें เคฐเคนเคคे เคนैं। เคฏเคน เคเค• เคช्เคฐเคฎाเคฃिเคค เค†เคธเคจ เคนै, เคœो เค•ी เค†เคฎเคคौเคฐ เคชเคฐ เคง्เคฏाเคจ เค•เคฐเคจे เค•े เคฒिเค เค‰เคชเคฏोเค— เค•िเคฏा เคœाเคคा เคนै।

เคชเคฆ्เคฎाเคธเคจ เคฎें เคถเคฐीเคฐ เค•ी เค—เคคिเคตिเคงिเคฏां เคฐुเค• เคœाเคคी เคนैं เคœिเคธเคธे เคธ्เคฅिเคฐเคคा เค†เคคी เคนै เค”เคฐ เค†เคชเค•ा เคฎเคจ เคง्เคฏाเคจ เคฎें เค†เคธाเคจी เคธे เคฒเค—เคคा เคนै। เคชเคฆ्เคฎाเคธเคจ เค•ा เค…เคญ्เคฏाเคธ เคจिเคฏเคฎिเคค เค•เคฐเคจे เคธे เค†เคชเค•ो เคถाเคฐीเคฐिเค•, เคฎाเคจเคธिเค• เคเคตं เค†เคง्เคฏाเคค्เคฎिเค• เคฐूเคช เคธे เคธुเค– เคเคตं เคถांเคคि เคฎिเคฒเคคी เคนै। เคชเคฆ्เคฎाเคธเคจ เคนเคฎें เคธ्เคฅिเคฐ เคฌเคจाเค•เคฐ เคนเคฎाเคฐे เคถाเคฐीเคฐिเค• เค”เคฐ เคฎाเคจเคธिเค• เคคเคจाเคต เค•ो เคฆूเคฐ เค•เคฐเคคा เคนै เคœिเคธเคธे เคนเคฎ เคธ्เคตเคธ्เคฅ เคฐเคน เคธเค•เคคे เคนैं। เค‡เคธเค•े เค…เคญ्เคฏाเคธ เคธे เคนเคฎाเคฐी เคเค•ाเค—्เคฐเคšिเคค्เคคा เคฌเคข़เคคी เคนै เคœिเคธเคธे เคนเคฎ เค•िเคธी เคญी เค•ाเคฎ เค•ो เคœ्เคฏाเคฆा เคฌेเคนเคคเคฐ เคขंเค— เคธे เค•เคฐ เคธเค•เคคे เคนैं।

เคชเคฆ्เคฎाเคธเคจ เค•เคฐเคจे เคธे เคถांเคค เคฎเคจ เค”เคฐ เคšिเคค เคช्เคฐเคธเคจ्เคจ เคฐเคนเคคा เคนै เค”เคฐ เค‡เคธเค•े เค…เคญ्เคฏाเคธ เคธे เค†เคชเค•ा เคถเคฐीเคฐ เคชूเคฐ्เคฃ เค•เคฎเคฒ เค•ी เคคเคฐाเคน เค–िเคฒ เค‰เค เคคा เคนै, เค‡เคธी เคฒिเค เค‡เคธ เค†เคธเคจ เค•ो 'เคชเคฆเคฎ् เค†เคธเคจ' เค•े เคจाเคฎ เคธे เคœाเคจा เคœाเคคा เคนै। เคนเคฎ เคธเคญी เค•ो เคฐोเคœाเคจा เค•เคฎ เคธे เค•เคฎ 5 เคฎिเคจเคŸ เคชเคฆ्เคฎाเคธเคจ เค•ा เค…เคญ्เคฏाเคธ เค•เคฐเคจा เคšाเคนिเค।

เคชเคฆ्เคฎाเคธเคจ เค•ैเคธे เค•เคฐें, เค†เคธाเคจ เค”เคฐ เคธเคนी เคตिเคงि

  1. เคธเคฎเคคเคฒ เคงเคฐाเคคเคฒ เคชเคฐ เค†เคธเคจ เคฌिเค›ा เค•เคฐ เคฌैเค  เคœाเคं, เค†เคชเค•ी เค•เคฎเคฐ เค”เคฐ เค—เคฐ्เคฆเคจ เคธीเคงे เคนों เคคเคฅा เค†เคชเค•े เคฆोเคจों เคชैเคฐ เคธाเคฎเคจे เค•ी เค“เคฐ เคธीเคงे เค–ुเคฒे เคนों।
  2. เคงीเคฐे เคธे เค…เคชเคจे เคฆाเคนिเคจे เค˜ुเคŸเคจे เค•ो เคฎोเคก़ें เค”เคฐ เคชैเคฐ เค•ो เค†เคฐाเคฎ เคธे เคฌांเคฏी เคœांเค˜ เคชเคฐ เคฐเค– เคฆें, เคง्เคฏाเคจ เคฐเค–ें เค•ी เค†เคชเค•ी เคเคก़ी เคชेเคŸ เค•े เคชाเคธ เคฐเคนे เค”เคฐ เคคเคฒเคตा เคŠเคชเคฐ เค•ी เคคเคฐเคซ เคนो।
  3. เค‡เคธी เคคเคฐเคน เคธे เคฌाเคं เคชैเคฐ เค•ो เค†เคฐाเคฎ เคธे เคฆांเคฏी เคœांเค˜ เคชเคฐ เคฐเค–ें।
  4. เค…เค—เคฐ เค†เคชเค•ो เคฆूเคธเคฐे เคชैเคฐ เค•ो เคฐเค–เคจे เคฎें เคคเค•เคฒीเคซ เคนो, เคคो เค†เคช เคœเคฒ्เคฆीเคฌाเคœी เคฏा เคœเคฌเคฐเคฆเคธ्เคคी เคฌिเคฒเค•ुเคฒ เคจा เค•เคฐें।
  5. เค†เคชเค•े เคฆोเคจों เคชैเคฐ เคฎुเคก़े เค”เคฐ เค†เคฐाเคฎ เคธे เคตिเคชเคฐीเคค เคœांเค˜ों เคชเคฐ เคฐเค–े เคนुเค เคนैं, เค…เคฌ เค†เคช เค…เคชเคจे เคฆोเคจों เคนाเคฅों เค•ो เค•िเคธी เคเค• เคฎुเคฆ्เคฐा เคฎें เค…เคชเคจे เค˜ुเคŸเคจों เคชเคฐ เคฐเค–ें।
  6. เคง्เคฏाเคจ เคฐเค–ें เค†เคชเค•ी เค•เคฎเคฐ เค”เคฐ เค—เคฐ्เคฆเคจ เคธीเคงे เคฐเคนेंเค—ें(เค†เคฐाเคฎ เคธे เคธीเคงे เคฐเค–ें, เคคเคจे เคนुเค เคจเคนीं ) เคคเคฅा เค†เคชเค•े เค•ंเคงे relax เคฐเคนेंเค—े।
  7. เค‡เคธी เคธ्เคฅिเคคि เคฎें เคฐเคนเค•เคฐ เค—เคนเคฐी เคธांเคธें เคฒेเคคे เค”เคฐ เค›ोเคก़เคคे เคฐเคนें। เคธांเคธों เค•ा เคฒेเคจा เค”เคฐ เค›ोเคก़เคจा เค†เคฐाเคฎ เคธे เค•เคฐें เคœเคฌเคฐเคฆเคธ्เคคी เคจा เค•เคฐें।
  8. 3 เคธे 5 เคฎिเคจเคŸ เค•े เคฌाเคฆ เค†เคช เคฆूเคธเคฐे เคชैเคฐ เค•ो เคŠเคชเคฐ เคฐเค– เค•เคฐ เคฏे เค•เคฐें।
เคชเคฆ्เคฎाเคธเคจ เคธे เคชूเคฐ्เคฃ เคฒाเคญ เค•े เคฒिเค เคฎुเคฆ्เคฐा เค•ा เคช्เคฐเคฏोเค—: เค•िเคธी เคญी เคฎुเคฆ्เคฐा เคฎें เคฌैเค  เค•เคฐ เคชเคฆ्เคฎाเคธเคจ เค•เคฐเคจे เคธे เคถเคฐीเคฐ เคฎें เคŠเคฐ्เคœा เค•ा เคธंเคšाเคฐ เคฌเคข़เคคा เคนै, เคธเคญी เคฎुเคฆ्เคฐाเคं เค…เคฒเค— เคนोเคคी เคนैं เค”เคฐ เค‡เคธ เคช्เคฐเค•ाเคฐ เค‰เคจเคธे เคนोเคจे เคตाเคฒे เคฒाเคญ เคญी เค…เคฒเค—-2 เคนोเคคे เคนैं।
เคชเคฆ्เคฎाเคธเคจ เค•े เคธाเคฅ เคฏे เค•ुเค› เคฎुเคฆ्เคฐाเคँ เคฌเคนुเคค เค•ाเคฐเค—เคฐ เคนैं – เคšिเคจ เคฎुเคฆ्เคฐा, เคšिเคจ्เคฎเคฏी เคฎुเคฆ्เคฐा, เค†เคฆि เคฎुเคฆ्เคฐा เค”เคฐ เคฌ्เคฐเคน्เคฎ เคฎुเคฆ्เคฐा। เค‡เคจเคฎे เคธे เค•िเคธी เคฎुเคฆ्เคฐा เค•े เคธाเคฅ เคชเคฆ्เคฎाเคธเคจ เคฎें เคฌैเค  เค•เคฐ เค•ुเค› เคฆेเคฐ เคธाँเคธ เคฒें เค”เคฐ เคถเคฐीเคฐ เคฎें เคนोเคจे เคตाเคฒी เคŠเคฐ्เคœा เคธंเคšाเคฐ เค•ो เค…เคจुเคญเคต เค•เคฐें।

เคชเคฆ्เคฎाเคธเคจ เค…เคญ्เคฏाเคธ เค•े เคฒाเคญ/เคซाเคฏเคฆे

เคชเคฆเคฎाเคธเคจ เคฎाเคจเคต เคœाเคคी เค•े เคฒिเค เคตเคฐเคฆाเคจ เคนै เค”เคฐ เค‡เคธเค•े เคจिเคฐंเคคเคฐ เค…เคญ्เคฏाเคธ เคธे เค…เคจเค—िเคจเคค เคซाเคฏเคฆे เคนैं, เค‰เคจเคฎें เคธे เค•ुเค› เคฎเคนเคค्เคตเคชूเคฐ्เคฃ เคซाเคฏเคฆों เค•ो เคฏเคนाँ เคœाเคจเคคे เคนैं:-
  1. เคชเคฆ्เคฎाเคธเคจ เคฎांเคธเคชेเคถिเคฏों เค•े เคคเคจाเคต เค•ो เค•เคฎ เค•เคฐเคคा เคนै เค”เคฐ เคฐเค•्เคคเคšाเคช เค•ो เคจिเคฏंเคค्เคฐเคฃ เคฎें เคฒाเคคा เคนै।
  2. เคฏे เค†เคธเคจ เค†เคชเค•ी เคชाเคšเคจ เคถเค•्เคคि เคฌเคข़ाเคจे เคฎें เคฎเคฆเคฆ เค•เคฐเคคा เคนै เคœिเคธเคธे เค•เคฌ्เคœ เคฆूเคฐ เคนोเคคी เคนै।
  3. เคชเคฆ्เคฎाเคธเคจ เค•े เค…เคญ्เคฏाเคธ เค•เคฐเคจे เคธे เค†เคชเค•ा เคฎเคจ เคถांเคค เค”เคฐ เค”เคฐ เคธ्เคตเคญाเคต(เคšिเคค) เคช्เคฐเคธเคจ्เคจ เคฐเคนเคคा เคนै।
  4. เค‡เคธ เค†เคธเคจ เคฎें เค†เคช เค—เคฐ्เคฆเคจ เค”เคฐ เค•เคฎเคฐ เค•ो เคธीเคงा เคฐเค–เคคे เคนो เคœिเคธเคธे เค†เคชเค•ी เคฐीเคข़ เค•ी เคนเคก्เคกी เค”เคฐ เค—เคฐ्เคฆเคจ เคธเคฎเคฏ เค•े เคธाเคฅ เคฎเคœเคฌूเคค เคนोเคคी เคนै।
  5. เคชเคฆ्เคฎाเคธเคจ เคธे เค˜ुเคŸเคจों เค”เคฐ เคŸเค–เคจों เค•ो เค–िเคšाเคต เคฎिเคฒเคคा เคนै เคœिเคธเคธे เคตो เคฎเคœเคฌूเคค เคนोเคคे เคนैं เค”เคฐ เคฏे เค†เคธเคจ เค•ूเคฒ्เคนों เค•ो เค–ोเคฒเคคा เคนै, เคœिเคธเคธे เคตे เค…เคงिเค• เคฒเคšीเคฒे เคนोเคคे เคนैं।
  6. เคฏเคฆि เค‡เคธ เค†เคธเคจ เค•ा เคจिเคฏเคฎिเคค เค…เคญ्เคฏाเคธ เค•िเคฏा เคœाเค เคคो sciatica pain เคฎें เคšเคฎเคค्เค•ाเคฐी เคซाเคฏเคฆा เคฎिเคฒเคคा เคนै।
  7. เค‡เคธ เค†เคธเคจ เค•े เค…เคญ्เคฏाเคธ เคธे เค†เคช เค…เคชเคจी เคšेเคคเคจा เค”เคฐ เคถाเคฐीเคฐिเค• เคŠเคฐ्เคœा เค•ो เคฌเคข़ा เคธเค•เคคे เคนो।
  8. เคฏे เค†เคธเคจ เค†เคชเค•े เคšेเคนเคฐे เคชเคฐ เคšเคฎเค• เคฌเคข़ाเคคा เคนै เคœिเคธเคธे เค†เคชเค•ा เคšेเคนเคฐा เค•เคฎเคฒ เค•ी เคคเคฐเคน เค–िเคฒ เค‰เค เคคा เคนै।

เคชเคฆ्เคฎाเคธเคจ เค•े เคฒिเค เคธाเคตเคงाเคจिเคฏां

  1. เค†เคชเค•ो เค•ुเค› เคœเคฐूเคฐी เคฌाเคคों เค”เคฐ เคธाเคตเคงเคจिเคฏों เค•ो เคชเคฆเคฎाเคธเคจ เค•เคฐเคคे เคธเคฎเคฏ เคนเคฎेเคถा เคง्เคฏाเคจ เคฐเค–เคจा เคšाเคนिเค:-
  2. เค†เคชเค•े เค˜ुเคŸเคจे เคฏा เคŸเค–เคจे เคฎें เคšोเคŸ เคฏा เคฆเคฐ्เคฆ เคนै เคคो เค‡เคธ เค†เคธเคจ เค•ो เคจเคนीं เค•เคฐเคจा เคšाเคนिเค।
  3. เค†เคชเค•ो เคนเคฎेเคถा เค•िเคธी เค…เคจुเคญเคตी เคฏोเค—ा เคŸीเคšเคฐ เค•ी เคฆेเค– เคฐेเค– เคฎें เค‡เคธ เค†เคธเคจ เค•ा เค…เคญ्เคฏाเคธ เค•เคฐเคจा เคšाเคนिเค, เค–ाเคธ เคคोเคฐ เคชเคฐ เค…เค—เคฐ เค†เคช เคจौเคธिเค–िเคฏा เคนैं เคคो।
  4. เค…เค—เคฐ เค†เคชเค•ो เคชเคฆ्เคฎाเคธเคจ เค•เคฐเคคे เคธเคฎเคฏ เค•िเคธी เคญी body part เคฎें เคœเคฐूเคฐเคค เคธे เคœ्เคฏाเคฆा เคฆเคฐ्เคฆ เคฏा เค–िเคšाเคต เคนो เคคो เคญी เค‡เคธे เคจा เค•เคฐें।
  5. เค…เคชเคจी เค›เคฎเคคा เค•े เค…เคจुเคธाเคฐ เคนी เค…เคญ्เคฏाเคธ เค•เคฐें।
  6. เคตैเคฐिเค•ोเคœ เคจเคธ เค•ी เคธเคฎเคธ्เคฏा เคนोเคจे เคชเคฐ เค‡เคธे เคจ เค•เคฐें।

เคชเคฆ्เคฎाเคธเคจ เค•िเคคเคจे เคธเคฎเคฏ เคคเค• เค•เคฐเคจा เคšाเคนिเค

เคถुเคฐुเค†เคค เคฎें เค‡เคธเค•ा เค…เคญ्เคฏाเคธ 1-2 เคฎिเคจเคŸ เค•े เคฒिเค เค•เคฐें เค”เคฐ เคงीเคฐे-เคงीเคฐे เค†เคช เค‡เคธे 20 – 30 เคฎिเคจเคŸ เคคเค• เคฌเคข़ा เคธเค•เคคे เคนैं। เคธाเคฎाเคจ्เคฏ เคชเคฐिเคธ्เคฅिเคคिเคฏों เคฎें เคฏเคน 5 เคธे 10 เคฎिเคจเคŸ เค•े เคฒिเค เคนी เคชเคฐ्เคฏाเคช्เคค เคนै। เคจिเคฏเคฎिเคค เค‡เคคเคจे เคธเคฎเคฏ เค•เคฐเคจे เคธे เค†เคชเค•ो เคฌเคนुเคค เคซाเคฏเคฆा เคนोเค—ा।

14. เคชเคถ्เคšिเคฎोเคค्เคคाเคจाเคธเคจ

Paschimottanasana: Paschimottanasana in Hindi
เคชเคถ्เคšिเคฎोเคค्เคคाเคจाเคธเคจ เค•ो เค•เคฐเคคे เคธเคฎเคฏ เค‡เคธเค•ा เคช्เคฐเคญाเคต เคถเคฐीเคฐ เค•े เคชिเค›เคฒे เคญाเค— เคชเคฐ เคช़เคกเคคा เคนै। เค‡เคธเคฒिเค เค‡เคธे เคชเคถ्เคšिเคฎोเคค्เคคाเคจाเคธเคจ เค•เคนเคคे เคนैं। เค”เคฐ เคฏเคน เคถเคฌ्เคฆ เคธंเคธ्เค•ृเคค เคธे เคฒिเคฏा เค—เคฏा เคนै। เคฏเคน เค†เคธเคจ เคฎेเคฐुเคฆंเคก เค•ो เคฒเคšीเคฒा เคฌเคจाเคคा เคนै। เคœिเคธเคธे เค•ुเคฃ्เคกเคฒिเคจी เคœाเค—เคฐเคฃ เคฎें เคฒाเคญ เคนोเคคा เคนै। เคฏเคน เค†เคธเคจ เค†เคง्เคฏाเคค्เคฎिเค• เคฆृเคท्เคŸि เคธे เค…เคงिเค• เคฎเคนเคค्เคตเคชूเคฐ्เคฃ เคนै। เคชเคถ्เคšिเคฎोเคค्เคคाเคจाเคธเคจ เคฏोเค—ाเคธเคจ เค•ो เคถीเคฐ्เคทाเคธเคจ เค•े เคฌाเคฆ เคนी เคฆुเคธเคฐे เคธ्เคฅाเคจ เคชเคฐ เคฒिเคฏा เค—เคฏा เคนै।

เคชเคถ्เคšिเคฎोเคค्เคคाเคจाเคธเคจ เค•เคฐเคจे เค•ी เคตिเคงि

  1. เคธเคฌเคธे เคชเคนเคฒे เค•िเคธी เคธाเฅž เค”เคฐ เคธเคฎเคคเคฒ เคœเคฎीเคจ เคชเคฐ เคฆเคฐी เคฏा เค•ोเคˆ เค•เคชเคกा เคฌिเค›ा เคฒें เค”เคฐ เคธीเคงे เคฒेเคŸ เคœाเคँ।
  2. เคฒेเคŸเคคे เคธเคฎเคฏ เคฆोเคจों เคชेเคฐों เค•ो เค†เคชเคธ เคฎैं เคชเคฐเคธ्เคชเคฐ เคฎिเคฒा เค•เคฐ เคฐเค–ें เค”เคฐ เค…เคชเคจे เคถเคฐीเคฐ เค•ो เคธीเคงा เคฐเค–ें।
  3. เค…เคฌ เค…เคชเคจे เคฆोเคจों เคนाเคฅों เค•ो เคธเคฐ เค•े เคชीเค›े เค•ी เค“เคฐ เคฒे เคœाเคँ।
  4. เค…เคฌ เค…เคชเคจे เคฆोเคจों เคนाเคฅों เค•ो เฅ›เคฎीเคจ เคธे เคŠเคชเคฐ เค•ी เค”เคฐ เค‰เค ाเคคे เคนुเค เคคेเคœी เคธे เค•เคฎเคฐ เค•े เคŠเคชเคฐ เค•े เคนिเคธ्เคธे เค•ो เคญी เคœเคฎीเคจ เคธे เค‰เค ा เคฒें।
  5. เค…เคฌ เค…เคชเคจे เคฆोเคจों เคนाเคฅों เค•ो เคงीเคฐे-เคงीเคฐे เค…เคชเคจे เคชेเคฐों เค•ी เคคเคฐเคซ เคฒाเคฏें เค”เคฐ เคฆोเคจों เคชैเคฐों เค•े เค…ंเค—ूเค ों เค•ो เคชเค•เฅœें। เคœเคฌ เคฏे เค•्เคฐिเคฏा เคนो เคฐเคนी เคนो เคคเคฌ เค…เคชเคจे เคฆोเคจों เคชैเคฐों เคต् เคนाเคฅों เค•ो เคธीเคงा เคฐเค–ें।
  6. เคชเคนเคฒी เคฌाเคฐ เคฎें เค…เค—เคฐ เค…ंเค—ूเค ा เคจ เคชเค•เฅœ เคชाเคं เคคो เคœเคนां เคคเค• เค…เคชเคจे เคนाเคฅों เค•ो เคฒे เคœा เคธเค•े เคตเคนां เคคเค• เคฒे เคœाเคँ। เคฌाเคฆ เคฎें เคงीเคฐे-เคงीเคฐे เคฆूเคฐी เค•ो เค•เคฎ เค•เคฐเคคे เคนुเค เคนाเคฅों เคธे เคชैเคฐों เค•े เค…ंเค—ूเค े เค•ो เคชเค•เฅœเคจे เค•ी เค•ोเคถिเคถ เค•เคฐें।
  7. เคœเคฌ เค†เคช เค‡เคธ เค•्เคฐिเคฏा เค•ो เค•เคฐเคจे เคฎें เคธเคซเคฒ เคนो เคœाเคं เคคो เค‰เคธเค•े เคฌाเคฆ เคฆोเคจों เคนाเคฅों เค•े เคฌीเคš เคธे เคธिเคฐ เค•ो เคจीเคšे เค•เคฐเค•ें เค…เคชเคจी เคจाเค• เค•ो เคงीเคฐे-เคงीเคฐे เค˜ुเคŸเคจों เคฎें เคฒเค—ाเคจे เค•ा เคช्เคฐเคฏाเคธ เค•เคฐें।
  8. เค…ंเค—ूเค ा เคชเค•เฅœเคจे เค•ी เคธ्เคฅिเคคि เคฎें 10 เคธे 12 เคธैเค•ेंเคก เคคเค• เคฐเคนें।
  9. เค‡เคธเค•े เคฌाเคฆ เค…ंเค—ूเค े เค•ो เค›ोเฅœเค•เคฐ เคนाเคฅों เค•ो เคชैเคฐों เค•े เคŠเคชเคฐ เคฐเค–เคคे เคนुเค เคงीเคฐे-เคงीเคฐे เคชीเค›े เค•ी เค“เคฐ เค–ींเคš เคฒें। เค‡เคธ เค•्เคฐเคฎ เคฎें เคฆोเคจों เคนाเคฅों เคธे เคฆोเคจों เคชैเคฐों เค•ो เค›ूเคคे เคนुเค เคฐเค–ें।
  10. เค‡เคธ เคช्เคฐเค•ाเคฐ เคฏเคน เค•्เคฐिเคฏा 1 เคฌाเคฐ เคชूเคฐी เคนोเคจे เค•े เคฌाเคฆ 10 เคธैเค•ेंเคก เคคเค• เค†เคฐाเคฎ เค•เคฐें เค”เคฐ เคชुเคจ: เค‡เคธ เค•्เคฐिเคฏा เค•ो เคฆोเคนเคฐाเคं เค‡เคธ เคคเคฐเคน เคฏเคน เค†เคธเคจ 3 เคฌाเคฐ เคนी เค•เคฐें।
  11. เค‡เคธ เค†เคธเคจ เค•ो เค•เคฐเคคे เคธเคฎเคฏ เคธांเคธ เคธाเคฎाเคจ्เคฏ เคฐूเคช เคธे เคฒे เค”เคฐ เค›ोเฅœें।

เคชเคถ्เคšिเคฎोเคค्เคคाเคจाเคธเคจ เค•เคฐเคจे เค•ा เคธเคฎเคฏ

เค‡เคธเค•ा เค…เคญ्เคฏाเคธ เคนเคฐ เคฐोเคœ़ เค•เคฐेंเค—े เคคो เค†เคชเค•ो เค…เคš्เค›े เคชเคฐिเคฃाเคฎ เคฎिเคฒेंเค—े। เคธुเคฌเคน เค•े เคธเคฎเคฏ เค”เคฐ เคถाเคฎ เค•े เคธเคฎเคฏ เค–ाเคฒी เคชेเคŸ เค‡เคธ เค†เคธเคจ เค•ा เค…เคญ्เคฏाเคธ เค•เคฐเคจा เค…เคงिเค• เคซเคฒเคฆाเคฏी เคนोเคคा เคนैं। เคชूเคฐी เคธ्เคฅिเคคि เคฎैं เค† เคœाเคจे เค•े เคฌाเคฆ 20-30 เคธेเค•ंเคก เคฐुเค•ें। เค‡เคธ เค†เคธเคจ เค•ो เค†เคช 4-5 เคฎिเคจเคŸ เคคเค• เค•เคฐ เคธเค•เคคे เคนैं।

เคชเคถ्เคšिเคฎोเคค्เคคाเคจाเคธเคจ เค•े เคฒाเคญ เคฏा เคซाเคฏเคฆे

  1. เคคเคจाเคต เค•เคฎ เค•เคฐเคจे เค”เคฐ เคฎाเคจเคธिเค• เคคเคจाเคต เคธे เคฎुเค•्เคคि เคชाเคจे เค•े เคฒिเค เคชเคถ्เคšिเคฎोเคค्เคคाเคจाเคธเคจ เค•ा เค…เคญ्เคฏाเคธ เค•เคฐเคจा เคฌเคนुเคค เคนी เคœเคฐूเคฐी เคนै।
  2. เคชเคถ्เคšिเคฎोเคค्เคคाเคจाเคธเคจ เค•ा เคจिเคฏเคฎिเคค เคฐूเคช เคธे เค…เคญ्เคฏाเคธ เค•เคฐเคจे เคธे เคฎेเคฐूเคฆंเคก เคฒเคšीเคฒा เคต เคฎเคœเคฌूเคค เคฌเคจเคคा เคนै เคœिเคธเคธे เคฌुเฅाเคชे เคฎें เคญी เคต्เคฏเค•्เคคि เคคเคจเค•เคฐ เคšเคฒเคคा เคนै เค”เคฐ เค‰เคธเค•ी เคฐीเฅ เค•ी เคนเคก्เคกी เคुเค•เคคी เคจเคนीं เคนै।
  3. เคฏเคน เค†เคธเคจ เคชेเคŸ เค•ी เคšเคฐ्เคฌी เค•ो เค•เคฎ เค•เคฐเคจे เคฎें เคนเคฎाเคฐी เคฎเคฆเคฆ เค•เคฐเคคा เคนै।
  4. เคธुเค—เคฐ เค•े เคฐोเค—िเคฏों เค•े เคฒिเค เคฏเคน เค†เคธเคจ เคฌเคนुเคค เคนी เคฒाเคญเคฆाเคฏเค• เคนै।
  5. เค‡เคธ เค†เคธเคจ เค•ो เค•เคฐเคจे เคธे เคฌ्เคฒเคก เคธ्เคฐ्เค•ुเคฒेเคธเคจ เคฎैं เคต्เคฐเคงि เคนोเคคी เคนै।
  6. เค‡เคธ เค†เคธเคจ เค•े เค…เคญ्เคฏाเคธ เคธे เคถเคฐीเคฐ เค•ी เค•เคฎเคœोเคฐी เคฆूเคฐ เคนोเค•เคฐ เคถเคฐीเคฐ เคซुเคฐ्เคคीเคฒा เคฌเคจเคคा เคนै।
  7. เค…เค—เคฐ เค‡เคธ เค†เคธเคจ เค•ो เคจिเคฏเคฎिเคค เคฐूเคช เคธे เค•िเคฏा เคœाเค เคคो เค‡เคธเคธे เค—ुเคฐ्เคฆे เค•ी เคชเคฅเคฐी เค ीเค• เคนो เคœाเคคी เคนै।
  8. เค‡เคธ เค†เคธเคจ เคธे เคนोเคจे เคตाเคฒे เคตीเคฐ्เคฏ เคฆोเคท เคฆूเคฐ เคนोเคคे เคนैं। เคตीเคฐ्เคฏ เคนी เคถเคฐीเคฐ เค•ी เคธเคช्เคค เคงाเคคुเค“ं เค•ा เคฐाเคœा เคฎाเคจा เคœाเคคा เคนै।
  9. เค‡เคธ เค†เคธเคจ เค•े เคจिเคฏเคฎिเคค เค…เคญ्เคฏाเคธ เคธे เค•เคฌ्เคœ เคต् เคเคธिเคกिเคŸी เคธे เคฎुเค•्เคคि เคชाเคฏी เคœा เคธเค•เคคी เคนै।
  10. เค…เค—เคฐ เค‡เคธ เค†เคธเคจ เค•ा เค•ोเคˆ เคจिเคฏเคฎिเคค เคฐूเคช เคธे เค…เคญ्เคฏाเคธ เค•เคฐเคคा เคนै เคคो เค‰เคธเค•ी เคฐुเค•ी เคนुเคˆ hight เคฌเฅเคจे เคฒเค—เคคी เคนै।
  11. เค…เค—เคฐ เค†เคชเค•ो เคจीเคฆ เค•ी เคธเคฎเคธ्เคฏा เคนै เคคो เค†เคช เค‡เคธ เค†เคธเคจ เค•े เค…เคญ्เคฏाเคธ เคธे เคจीเคฆ เคจ เค†เคจे เค•ी เคธเคฎเคธ्เคฏा เคธे เคจिเคœाเคค เคชा เคธเค•เคคे เคนैं।
  12. เค‡เคธ เค†เคธเคจ เค•े เค…เคญ्เคฏाเคธ เคธे เค•्เคฐोเคง เคฆूเคฐ เคนोเคคा เคนै। เค•्เคฏूंเค•ि เค‡เคธ เค†เคธเคจ เคธे เคฆिเคฎाเค— เคถांเคค เคต् เคคเคฐोเคคाเคœा เคฌเคจเคคा เคนै।
  13. เคฏเคน เค†เคธเคจ เคชेเคŸ เค•ी เคฎांเคธเคชेเคถिเคฏों เค•ो เคฎเคœเคฌूเคค เค•เคฐเคคा เคนै।
  14. เค‡เคธ เค†เคธเคจ เคธे เคถเคฐीเคฐ เค•ी เคตाเคฏु เค ीเค• เคฐूเคช เคธे เค•ाเคฎ เค•เคฐเคคी เคนै।
  15. เค‡เคธ เค†เคธเคจ เค•े เคจिเคฏเคฎिเคค เค…เคญ्เคฏाเคธ เคธे เคฌौเคจाเคชเคจ เคฆूเคฐ เคนोเคคा เคนै। เค•्เคฏूंเค•ि เค‡เคธ เค†เคธเคจ เคธे เคถเคฐीเคฐ เคฒเคšीเคฒा เคฌเคจเคคा เคนै।
  16. เค‡เคธ เค†เคธเคจ เค•े เคจिเคฏเคฎिเคค เค…เคญ्เคฏाเคธ เคธे เคจिเคคเคฎ्เคฌो เค•ा เคฎोเคŸाเคชा เคฆूเคฐ เคนोเค•เคฐ เคธुเคกोเคฒ เคฌเคจเคคे เคนै।
  17. เค‡เคธ เค†เคธเคจ เค•े เคจिเคฏเคฎिเคค เค…เคญ्เคฏाเคธ เคธे เคชेเคŸ เค•े เค•ीเคก़े เคฎเคฐเคคे เคนैं เค”เคฐ เค…เคš्‍เค›ी เคญूเค– เคฒเค—เคจे เคฒเค— เคœाเคคी เคนै।

เคชเคถ्เคšिเคฎोเคค्เคคाเคจाเคธเคจ เค•เคฐเคคे เคธเคฎเคฏ เคธाเคตเคงाเคจी

  1. เค‡เคธ เคฏोเค—ाเคธเคจ เค•ो เคนเคฎेเคธा เค–ाเคฒी เคชेเคŸ เคนी เค•เคฐें।
  2. เค‡เคธ เค†เคธเคจ เค•ी เคถुเคฐूเค†เคคी เค…เคตเคธ्เคฅा เคฎें เคนाเคฅों เคธे เค…ंเค—ूเค े เค•ो เค›ूเคจे เคคเคฅा เคจाเค• เคธे เค˜ुเคŸเคจों เค•ो เค›ूเคจे เคฎें เคชเคฐेเคถाเคจी เค† เคธเค•เคคी เคนै। เค…เคค: เค‡เคธเค•े เคฒिเค เคœเคฒ्เคฆเคฌाเคœी เคฏा เคœเคฌเคฐเคฆเคธ्เคคी เคจ เค•เคฐें เคคเคฅा เคงीเคฐे-เคงीเคฐे เค…เคญ्เคฏाเคธ เค•ो เคชूเคฐा เค•เคฐเคจे เค•ी เค•ोเคถिเคถ เค•เคฐें।
  3. เค‡เคธ เค†เคธเคจ เค•ो เคเคŸเค•े เค•े เคธाเคฅ เค•เคญी เคญी เคจ เค•เคฐें।
  4. เค†ंเคค เคฎें เคธूเคœเคจ เคฏा เค…เคชेंเคกिเคธाเค‡เคŸिเคธ เคตाเคฒे เคฐोเค—िเคฏों เค•ो เคฏเคน เค†เคธเคจ เคจเคนीं เค•เคฐเคจा เคšाเคนिเค।
  5. เคœเคฌ เค•เคฎเคฐ เคฎें เคคเค•เคฒीเคซ เคนो เคเคตं เคฐीเคข़ เค•ी เคนเคก्เคกिเคฏो เคฎें เคชเคฐेเคถाเคจी เคฎाเคฒूเคฎ เคนो เค‰เคธ เคธเคฎเคฏ เค‡เคธ เคฏोเค— เค•ा เค…เคญ्เคฏाเคธ เคจเคนीं เค•เคฐเคจा เคšाเคนिเค।
  6. เคœिเคจเค•े เคชेเคŸ เค…เคฒ्เคธเคฐ เค•ी เคถिเค•ाเคฏเคค เคนो เค‰เคจ्เคนें เคฏเคน เค†เคธเคจ เคจเคนीं เค•เคฐเคจा เคšाเคนिเคฏे। – เคชेเคŸ เค•े เค…เคฒ्เคธเคฐ เค•ा เค‡เคฒाเคœ
  7. เคช्เคฐाเคฐंเคญ เคฎें เคฏเคน เค†เคธเคจ เค†เคงा เคธे เคเค• เคฎिเคจเคŸ เคคเค• เค•เคฐें, เค…เคญ्เคฏाเคธ เคฌเคข़เคจे เคชเคฐ 15 เคฎिเคจเคŸ เคคเค• เค•เคฐें।

15. เคถเคฒเคญाเคธเคจ

Salabhasana: Salabhasana in Hindi
เคถเคฒเคญ เค•ा เค…เคฐ्เคฅ เคŸिเคก्เคกी (Locust ) เคนोเคคा เคนै। เค‡เคธ เค†เคธเคจ เค•ी เค…ंเคคिเคฎ เคฎुเคฆ्เคฐा เคฎें เคถเคฐीเคฐ เคŸिเคก्เคกी (Locust ) เคœैเคธा เคฒเค—เคคा เคนै, เค‡เคธเคฒिเค เค‡เคธे เค‡เคธ เคจाเคฎ เคธे เคœाเคจा เคœाเคคा เคนै। เค‡เคธे Locust Pose Yoga เคญी เค•เคนเคคे เคนैं। เคฏเคน เค•เคฎเคฐ เคเคตं เคชीเค  เคฆเคฐ्เคฆ เค•े เคฒिเค เคฌเคนुเคค เคฒाเคญเค•ाเคฐी เค†เคธเคจ เคนै। เค‡เคธเค•े เคจिเคฏเคฎिเคค เค…เคญ्เคฏाเคธ เคธे เค†เคช เค•เคฎเคฐ เคฆเคฐ्เคฆ เคชเคฐ เคฌเคนुเคค เคนเคฆ เคคเค• เค•ाเคฌू เคชा เคธเค•เคคे เคนैं।

เคถเคฒเคญाเคธเคจ เค•ी เคตिเคงि

เคถเคฒเคญाเคธเคจ เค•ो เค•ैเคธे เค•िเคฏा เคœाเค เคคाเค•ि เค‡เคธเค•ा เฅ›्เคฏเคฆा เคธे เฅ›्เคฏเคฆा เคซाเคฏเคฆे เคฎिเคฒ เคธเค•े, เค‡เคธเค•ो เคฏเคนां เคชเคฐ เคฌเคนुเคค เคธเคฐเคฒ เคคเคฐीเค•े เคฎें เคฌเคคाเคฏा เค—เคฏा เคนै:-

เคถเคฒเคญाเคธเคจ เค•ी เคช्เคฐเค•्เคฐिเคฏा, เคคเคฐीเค•ा

  1. เคธเคฌเคธे เคชเคนเคฒे เค†เคช เคชेเคŸ เค•े เคฌเคฒ เคฒेเคŸ เคœाเคं।
  2. เค…เคชเคจे เคนเคฅेเคฒिเคฏों เค•ो เคœांเค˜ों เค•े เคจीเคšे เคฐเค–ें।
  3. เคเฅœिเคฏों เค•ो เค†เคชเคธ เคฎें เคœोเฅœ เคฒें।
  4. เคธांเคธ เคฒेเคคे เคนुเค เค…เคชเคจे เคชैเคฐों เค•ो เคฏเคฅाเคธंเคญเคต เคŠเคชเคฐ เคฒे เคœाเคं।
  5. เคงीเคฐे เคงीเคฐे เคธांเคธ เคฒें เค”เคฐ เคซिเคฐ เคงीเคฐे เคงीเคฐे เคธांเคธ เค›ोเฅœे เค”เคฐ เค‡เคธ เค…เคตเคธ्เคฅा เค•ो เคฌเคจाเคं เคฐเค–ें।
  6. เคธांเคธ เค›ोเฅœเคคे เคนुเค เคชांเคต เคจीเคšे เคฒाเคं।
  7. เคฏเคน เคเค• เคšเค•्เคฐ เคนुเค†।
  8. เค‡เคธ เคคเคฐเคน เคธे เค†เคช 3 เคธे 5 เคฌाเคฐ เค•เคฐें।

เคถเคฒเคญाเคธเคจ เค•े เคฒाเคญ

เคตैเคธे เคคो เคถเคฒเคญाเคธเคจ เค•े เคฌเคนुเคค เคธाเคฐे เคฒाเคญ เคนै เคฒेเค•िเคจ เคฏเคนां เคชเคฐ เค‡เคธเค•े เค•ुเค› เคฎเคนเคค्เคตเคชूเคฐ्เคฃ เคซाเคฏเคฆे เค•े เคฌाเคฐे เคฎें เคฌเคคाเคฏा เคœा เคฐเคนा เคนै:-
  1. เค•เคฎเคฐ เคฆเคฐ्เคฆ: เคฏเคน เค•เคฎเคฐ เคฆเคฐ्เคฆ เค•े เคฒिเค เค…เคคि เค‰เคค्เคคเคฎ เคฏोเค—ाเคญ्เคฏाเคธ เคนै। เค‡เคธเค•े เคจिเคฏเคฎिเคค เค…เคญ्เคฏाเคธ เคธे เค†เคช เคชुเคฐाเคจे เคธे เคชुเคฐाเคจे เค•เคฎเคฐ เคฆเคฐ्เคฆ เคธे เคจिเคœाเคค เคชा เคธเค•เคคे เคนैं।
  2. เคฆเคฎा เคฎें เคธเคนाเคฏเค•: เค‡เคธ เค†เคธเคจ เค•े เค…เคญ्เคฏाเคธ เคธे เค†เคช เคฆเคฎा เคฐोเค— เค•ो เค•เคฃ्เคŸ्เคฐोเคฒ เค•เคฐ เคธเค•เคคे เคนैं।
  3. เคคंเคค्เคฐिเค•ा เคคंเคค्เคฐ: เคฏเคน เคคंเคค्เคฐिเค•ा เคคंเคค्เคฐ เค•ो เคฎเคœเคฌूเคค เคฌเคจाเคคा เคนै เค”เคฐ เค‡เคธเค•े เคธเค•्เคฐिเคฏเคคा เค•ो เคฌเฅाเคคा เคนै।
  4. เคชेเคŸ เค•ी เคฎाเคฒिเคถ: เคฏเคน เคชेเคŸ เค•ी เคฎाเคฒिเคถ เค•เคฐเคคे เคนुเค เคชाเคšเคจ เคคंเคค्เคฐ เค•ो เคฎเคœเคฌूเคค เคฌเคจाเคคा เคนै।
  5. เค•เคฌ्เคœ เคฆूเคฐ เค•เคฐเคจे เคฎें: เค•เคฌ्เคœ เคธे เคจिเคœाเคค เคชाเคจे เค•े เคฒिเค เคฏเคน เคฒाเคญเค•ाเคฐी เคฏोเค— เคนै।
  6. เคฐเค•्เคค เคธाเคซ เค•เคฐเคคा เคนै: เคฏเคน เคฐเค•्เคค เคธाเคซ เค•เคฐเคคा เคนै เคคเคฅा เค‰เคธเค•े เคธंเคšाเคฐ เค•ो เคฌेเคนเคคเคฐ เคฌเคจाเคคा เคนै।
  7. เคฒเคšीเคฒाเคชเคจ: เคถเคฐीเคฐ เค•े เคฒเคšीเคฒाเคชเคจ เค•ो เคฌเฅाเคคा เคนै เค”เคฐ เค†เคชเค•ो เคฌเคนुเคค เคธाเคฐी เคชเคฐेเคถाเคจिเคฏों เคธे เคฆूเคฐ เคฐเค–เคคा เคนै।
  8. เคธाเค‡เคŸिเค•ा: เคฏเคน เค†เคธเคจ เคธाเค‡เคŸिเค•ा เค•ो เค ीเค• เค•เคฐเคจे เค•े เคฒिเค เค…เคนเคฎ เคญूเคฎिเค•ा เคจिเคญाเคคा เคนै।
  9. เคตเคœเคจ เค•เคฎ เค•เคฐเคจे เคฎें: เคฏเคน เคชेเคŸ เค”เคฐ เค•เคฎเคฐ เค•ी เค…เคคเคฐिเค•्เคค เคตเคธा เค•ो เค•เคฎ เค•เคฐเคคा เคนै, เค‡เคธ เคคเคฐเคน เคธे เคตเคœเคจ เค•เคฎ เค•เคฐเคจे เคฎें เคธเคนाเคฏเค• เคนै।
  10. เคฎเคงुเคฎेเคน: เคฏเคน เคชैंเค•्เคฐिเคฏाเคธ เค•ो เคจिเคฏंเคค्เคฐเคฃ เค•เคฐเคคा เคนै เค”เคฐ เคฎเคงुเคฎेเคน เค•े เคช्เคฐเคฌंเคงเคจ เคฎें เคธเคนाเคฏเค• เคนै।
  11. เค—เคฐ्เคญाเคถเคฏ: เค‡เคธเค•े เค…เคญ्เคฏाเคธ เคธे เค†เคช เค—เคฐ्เคญाเคถเคฏ เคธเคฎ्เคฌंเคงिเคค เคชเคฐेเคถाเคจिเคฏों เค•ो เค•เคฎ เค•เคฐ เคธเค•เคคे เคนैं।
  12. เคชेเคŸ เค—ैเคธ: เค‡เคธเค•े เค…เคญ्เคฏाเคธ เคธे เคชेเคŸ เค—ैเคธ เค•ो เค•เคฎ เค•िเคฏा เคœा เคธเค•เคคा เคนै।
  13. เคจाเคญि: เคฏเคน เคจाเคญि เค•ो เคธเคนी เคœเค—เคน เคชเคฐ เคฐเค–เคคा เคนै।

เคถเคฒเคญाเคธเคจ เค•ी เคธाเคตเคงाเคจी

  1. เค‡เคธ เค†เคธเคจ เค•ो เค‰เคš्เคš เคฐเค•्เคคเคšाเคช เค•ी เคธ्เคฅिเคคि เคฎें เคจเคนीं เค•เคฐเคจी เคšाเคนिเค।
  2. เคนृเคฆเคฏ เคฐोเค— เคธे เคชीเฅœिเคค เคต्เคฏเค•्เคคि เค•ो เค‡เคธ เค†เคธเคจ เค•े เคช्เคฐैเค•्เคŸिเคธ เคธे เคฌเคšเคจा เคšाเคนिเค।
  3. เคฆเคฎा เค•े เคฐोเค—िเคฏों เค•ो เคฏเคน เค†เคธเคจ เคจเคนीं เค•เคฐเคจा เคšाเคนिเค।
  4. เค•เคฎเคฐ เคฆเคฐ्เคฆ: เฅ›्เคฏเคฆा เค•เคฎเคฐ เคฆเคฐ्เคฆ เคฎें เค‡เคธเค•ा เค…เคญ्เคฏाเคธ เคจ เค•เคฐें।
  5. เคถुเคฐुเคตाเคคी เคฆौเคฐ เคฎें เค‡เคธเค•ो เฅ›्เคฏเคฆा เคฆेเคฐ เคคเค• เคจ เคฐोเค•ें।
  6. เคนเคฐ्เคจिเคฏा เค•ी เคธ्เคฅिเคคि เคฎें เค‡เคธเค•ा เค…เคญ्เคฏाเคธ เคจ เค•เคฐें।
  7. เคฎेเคฐुเคฆंเคก เค•ी เคธเคฎเคธ्เคฏा เคฎें เค‡เคธे เคจ เค•เคฐें।
  8. เคชेเคŸ เค•ा เค‘เคชเคฐेเคถเคจ เคนोเคจे เคชเคฐ เค‡เคธเค•ो เค•เคฐเคจे เคธे เคฌเคšें।

16. เคถीเคฐ्เคทाเคธเคจ

Sirsasana: Sirsasana in Hindi
เคถीเคฐ्เคทाเคธเคจ เค•ा เคจाเคฎ เคถीเคฐ्เคท เคถเคฌ्เคฆ เคชเคฐ เคฐเค–ा เค—เคฏा เคนै, เคœिเคธเค•ा เคฎเคคเคฒเคฌ เคนोเคคा เคนै เคธिเคฐ। เคถीเคฐ्เคทाเคธเคจ เค•ो เคธเคญ เค†เคธเคจों เค•ा เคฐाเคœा เคฎाเคจा เคœाเคคा เคนै। เค‡เคธे เค•เคฐเคจा เคถुเคฐुเค†เคค เคฎें เค•เค िเคจ เคœ़เคฐूเคฐ เคนै เคฒेเค•िเคจ เค‡เคธเค•े เคฒाเคญ เค…เคจेเค• เคนैं।

เคถीเคฐ्เคทाเคธเคจ เค•เคฐเคจे เค•ा เคคเคฐीเค•ा

เคถीเคฐ्เคทाเคธเคจ เค•เคฐเคจे เค•ा เคคเคฐीเค•ा เคนเคฎ เคฏเคนाँ เคตिเคธ्เคคाเคฐ เคธे เคฆे เคฐเคนे เคนैं, เค‡เคธे เคง्เคฏाเคจเคชूเคฐ्เคตเค• เคชเคข़ें:-
  1. เคถीเคฐ्เคทाเคธเคจ เค•เคฐเคจे เค•े เคฒिเค เค…เคชเคจी เคฏोเค—ा เคฎैเคŸ เคฏा เคœ़เคฎीเคจ เคชเคฐ เค•ंเคฌเคฒ เคฏा เค•ोเคˆ เคฎोเคŸा เคคौเคฒिเคฏा เคฌिเค›ाเค•เคฐ เคตเคœ्เคฐाเคธเคจ เคฎें เคฌैเค  เคœाเคं।
  2. เคฌाเคฆ เคฎें เค‡เคธ เคชเคฐ เค†เคชเค•ो เค…เคชเคจा เคธिเคฐ เคŸीเค•ाเคจा เคนै, เคคो เคฏเคน เค†เคชเค•े เคธिเคฐ เค•ो เคเค• เคจเคฐเคฎ เคชैเคก เคฆेเค—ा।
  3. เค…เคฌ เค†เค—े เค•ी เค“เคฐ เคुเค•เค•เคฐ เคฆोเคจों เคนाเคฅों เค•ी เค•ोเคนเคจिเคฏों เค•ो เคœเคฎीเคจ เคชเคฐ เคŸिเค•ा เคฆें।
  4. เคฆोเคจों เคนाเคฅों เค•ी เค‰ंเค—เคฒिเคฏों เค•ो เค†เคชเคธ เคฎें เคธเค–्เคคी เคธे เคœोเคก़ เคฒें। เค‡เคจเค•े เคฌीเคš เคฎें เค†เคชเค•ो เคธिเคฐ เคฐเค– เค•เคฐ เค‰เคธे เคธเคนाเคฐा เคฆेเคจा เคนै।
  5. เค…เคฌ เคธिเคฐ เค•ो เคฆोเคจों เคนเคฅेเคฒिเคฏों เค•े เคฌीเคš เคฎें เคงीเคฐे เคธे เคฐเค–ें। เคธांเคธ เคธाเคฎाเคจ्เคฏ เคฐเค–ें।
  6. เคชैเคฐ เค•ी เค‰ंเค—เคฒिเคฏों เคชเคฐ เค‰เคชเคฐ เค† เคœाเคฏें เค†เคชเค•ा เคถเคฐीเคฐ เคค्เคฐिเค•ोเคฃ เคฎुเคฆ्เคฐा เคฎें เคนोเค—ा।
  7. เคงीเคฐे เคธे เค†เคฏेเคœ เค•ी เคคเคฐเคซ เคชाเคฐों เค•ो เคฒेเค•เคฐ เค†เคฏें เคคाเค•ि เค†เคชเค•ी เคชीเค  เคเค•เคฆเคฎ เคธीเคงी เคนो เคœाเค -- เคœ़เคฎीเคจ เค”เคฐ เค†เคชเค•ी เคชीเค  เคฎें 90 เคกिเค—्เคฐी เค•ा เคंเค—เคฒ เคนोเคจा เคšाเคนिเค।
  8. เคœเคฌ เคชीเค  เคเค•เคฆเคฎ เคธीเคงी เคนो เคœाเค, เคงीเคฐे-เคงीเคฐे เคถเคฐीเคฐ เค•ा เคชूเคฐा เคตเคœเคจ เคฌाเคœ़ुเค“ं (เคซोเคฐเค†เคฐเคฎ) เคชเคฐ เคกाเคฒเคคे เคนुเค เคถเคฐीเคฐ เค•ो เคŠเคชเคฐ เค•ी เค‰เค ाเคจा เคถुเคฐू เค•เคฐें।
  9. เคชเคนเคฒे เคŸाँเค—ों เค•ो เคธिเคฐ्เคซ़ "เค†เคงा" เค‰เค ाเคฏें, เคคाเค•ि เค†เคชเค•े เค˜ुเคŸเคจे เค›ाเคคी เค•ो เค›ू เคฐเคนे เคนूँ เค”เคฐ เคชैเคฐ เคฎुเคก़े เคนों เค‡เคธ เคฎुเคฆ्เคฐा เคฎें 1-2 เคฎिเคจिเคŸ เคฐเคนเคจा เค•ा เค…เคญ्เคฏाเคธ เค•เคฐें เค”เคฐ เคซिเคฐ เคนी เค…เค—เคฒा เคธ्เคŸेเคช เค•เคฐें (เค‡เคธ เคฎें เค†เคชเค•ो เค•ुเค› เคนเคซ्เคคे เคฏा เคฎเคนीเคจे เคญी เคฒเค— เคธเค•เคคे เคนैं)।
  10. เคœเคฌ เค†เคช เคชिเค›เคฒे เคธ्เคŸेเคช เคฎें เคจिเคชुเคฃ เคนो เคœाเคฏें, เคซिเคฐ เคฆोเคจो เคŸाँเค—ों เค•ो เคธीเคงा เค‰เคชเคฐ เค‰เค ाเคจे เค•ी เค•ोเคถिเคถ เค•เคฐें। เค•ोเคถिเคถ เค•เคฐें เค•ी เค•เคฎ เคธे เค•เคฎ เคญाเคฐ เคธिเคฐ เคชเคฐ เคฒें। เคถเคฐीเคฐ เค•ो เคธीเคงा เค•เคฐ เคฒें।
  11. เคถुเคฐुเค†เคค เคฎें เค•ुเคฒ เคฎिเคฒा เค•เคฐ เคชाँเคš เคฌाเคฐ เคธाँเคธ เค…ंเคฆเคฐ เคฒें เค”เคฐ เคฌाเคนเคฐ เค›ोเคก़ें เคคाเค•ि เค†เคช เค†เคธเคจ เคฎें 30 เคธेเค•ेंเคก เคคเค• เคฐเคน เคธเค•ें। 
  12. เคงीเคฐे เคงीเคฐे เคœैเคธे เค†เคชเค•े เคถเคฐीเคฐ เคฎें เคคाเค•़เคค เคฌเคข़เคจे เคฒเค—े, เค†เคช เคธเคฎเคฏ เคฌเคข़ा เคธเค•เคคे เคนैं — 5 เคฎिเคจिเคŸ เคธे เคœ़्เคฏाเคฆा เคจा เค•เคฐें।
  13. 30 เคธेเค•ेंเคก เคธे 5 เคฎिเคจिเคŸ เค•ा เคธเคซ़เคฐ เคคเคฏ เค•เคฐเคจे เคฎें เค†เคชเค•ो เค•ुเค› เคฎเคนीเคจे เคฏा เคธाเคฒ เคญी เคฒเค— เคธเค•เคคे เคนैं เคคो เคœเคฒ्เคฆเคฌाเคœ़ी เคจा เค•เคฐें!

เคถीเคฐ्เคทाเคธเคจ เค•เคฐเคจे เค•ा เค†เคธाเคจ เคคเคฐीเค•ा

  1. เค…เค—เคฐ เค†เคชเค•ो เค…เคชเคจे เค†เคช เค•ो เคธंเคคुเคฒिเคค เคฐเค–เคจे เคฎें เค•เค िเคจाเคˆ เค† เคฐเคนी เคนो เคคो เคฆीเคตाเคฐ เค•ा เคธเคนाเคฐा เคฒे เคธเค•เคคे เคนैं (เคจीเคšे เคฆी เค—เคฏी เคซोเคŸो เคฆेเค–ें)।
  2. เค…เค—เคฐ เค†เคชเค•ो เคŸाँเค—ों เค•ो เคธीเคงा เค‰เคชเคฐ เคฐเค–เคจे เคฎें เค•เค िเคจाเคˆ เคนो เคคो เคŸाँเค—ों เค•ो เค‰เคชเคฐ เคฒे เคœाเคฏें เค…เคชเคจी เคŸाँเค—ों เค•ो เคฎोเคก़ เค•เคฐ เคฐเค–ें เคคाเค•ि เค†เคชเค•े เค˜ुเคŸเคจे เค†เคชเค•ी เค›ाเคคी เค•ो เค›ू เคฐเคนे เคนों।
  3. เคœเคฌ เค†เคชเค•ो เคชूเคฐा เค†เคค्เคฎเคตिเคถ्เคตाเคธ เคนो เค•ी เค†เคชเค•ा เคธंเคคुเคฒเคจ เคฌเคจा เคฐเคน เคธเค•เคคा เคนै, เคคเคญी เคฆोเคจो เคŸाँเค—ों เค•ो เค‰เคชเคฐ เคฒेเค•เคฐ เคœाเคฏें, เคฏा เคฆीเคตाเคฐ เคธे เคนเคŸ เค•เคฐ เค…เคญ्เคฏाเคธ เค•เคฐें।

เคถीเคฐ्เคทाเคธเคจ เค•เคฐเคจे เคฎें เค•्เคฏा เคธाเคตเคงाเคจी เคฌเคฐเคคी เคœाเค

  1. เค†เคชเค•ो เคถीเคฐ्เคทाเคธเคจ เค•ा เคœ़्เคฏाเคฆा เค…เคญ्เคฏाเคธเคžเคนीँ เคนै, เคฏा เคชเคนเคฒी เคฌाเคฐ เค•เคฐ เคฐเคนें เคนैं, เคคो เค•िเคธी เค…เคจुเคญเคตी เคŸीเคšเคฐ เค•े เคธाเคฅ เค•เคฐें เคคाเค•ि เคตเคน เคšोเคŸ เคฒเค—เคจे เคธे เคฌเคšा เคธเค•े।
  2. เค…เค—เคฐ เค†เคชเค•ो เคชीเค  เคฏा เค—เคฐ्เคฆเคจ เคฎें เคšोเคŸ, เคธिเคฐเคฆเคฐ्เคฆ, เคนृเคฆเคฏ เคฐोเค—, เค‰เคš्เคš เคฐเค•्เคค เคšाเคช, เคฎाเคนเคตाเคฐी, เคฏा เคฒो เคฌीเคชी เคนो เคคो เคถीเคฐ्เคทाเคธเคจ เคจा เค•เคฐें।
  3. เคถीเคฐ्เคทाเคธเคจ เค•े เคฌाเคฆ เคฌाเคฒाเคธเคจ เคœ़เคฐूเคฐ เค•เคฐें।
  4. เค…เคชเคจी เคถाเคฐीเคฐिเค• เค•्เคทเคฎเคคा เคธे เค…เคงिเค• เคœ़ोเคฐ เคจ เคฒเค—ाเคฏें।

เคถीเคฐ्เคทाเคธเคจ เค•े เคซाเคฏเคฆे

  1. เคฆिเคฎाเค—़ เค•ो เคถांเคค เค•เคฐเคคा เคนै เค”เคฐ เคคเคจाเคต เค”เคฐ เคนเคฒ्เค•े เค…เคตเคธाเคฆ เคธे เคฐाเคนเคค เคฆेเคจे เคฎें เคฎเคฆเคฆ เค•เคฐเคคा เคนै।
  2. เคถीเคฐ्เคทाเคธเคจ เคชिเคŸ्เคฏूเคŸเคฐी เค”เคฐ เคชीเคจिเคฏเคฒ เค—्เคฐंเคฅिเคฏों เค•ो เค‰เคค्เคคेเคœिเคค เค•เคฐเคคा เคนै।
  3. เคนाเคฅों, เคŸाँเค—ों, เค”เคฐ เคฐीเคข़ เค•ी เคนเคก्เคกी เค•ो เคฎเคœ़เคฌूเคค เค•เคฐเคคा เคนै।
  4. เคถीเคฐ्เคทाเคธเคจ เคซेเคซเคก़ों เค•ी เค•ाเคฐ्เคฏเค•ौเคถเคฒเคคा เคฌเคข़ाเคคा เคนै।
  5. เคถीเคฐ्เคทाเคธเคจ เคธे เคชाเคšเคจ เค…ंเค—ों เคชเคฐ เคธเค•ाเคฐाเคค्เคฎเค• เค…เคธเคฐ เคนोเคคा เคนै เคœिเคธ เคธे เค•เคฌ्เคœ़ เคฎें เคฐाเคนเคค เคฎिเคฒเคคी เคนै।
  6. เค…เคธ्เคฅเคฎा, เค…เคจिเคฆ्เคฐा, เค”เคฐ เคธाเค‡เคจเคธ เค•े เคฒिเค เคšिเค•िเคค्เคธीเคฏ เคนै।

17. เคค्เคฐिเค•ोเคฃाเคธเคจ

Trikonasana: Trikonasana in Hindi
เคค्เคฐिเค•ोเคฃाเคธเคจ เคธंเคธ्เค•ृเคค เค•े เคฆो เคถเคฌ्เคฆों 'เคค्เคฐिเค•ोเคฃ' เค”เคฐ 'เค†เคธเคจ' เคธे เคฎिเคฒเค•เคฐ เคฌเคจा เคนै। เค‡เคธเค•ा เคฎเคคเคฒเคฌ เคค्เคฐिเค•ोเคฃ เคนोเคคा เคนै। เคค्เคฐिเค•ोเคฃाเคธเคจ เคธ्เคตाเคธ्เคฅ्เคฏ เค•े เคฒिเค เคฌเคนुเคค เคนी เคฎเคนเคค्เคตเคชूเคฐ्เคฃ เคนै, เค”เคฐ เค‡เคธ เค†เคธเคจे เค•ो เค•เคฐเคจे เคธे เคธेเคนเคค เค•ो เค•เคˆ เคซाเคฏเคฆे เคนोเคคे เคนैं। เคฏเคน เค†เคธเคจ เคต्เคฏเค•्เคคि เค•ो เคŠเคฐ्เคœा เคธे เคญเคฐ เคฆेเคคा เคนै เค”เคฐ เคจिเคฏเคฎिเคค เค•्เคฐिเคฏा เคธे เคฒिเค เค…เคงिเค• เคธ्เคŸैเคฎिเคจा เคช्เคฐเคฆाเคจ เค•เคฐเคคा เคนै। เคœिเคธเคธे เค•ि เคนเคฎ เคชूเคฐे เคฆिเคจ เคœ्เคฏाเคฆा เคธเค•्เคฐिเคฏ เคนोเค•เคฐ เค•ाเคฎ เค•เคฐ เคชाเคคे เคนैं।
เคค्เคฐिเค•ोเคฃाเคธเคจ เคถเคฐीเคฐ เค•े เคตिเคญिเคจ्เคจ เคญाเค—ों เคœैเคธे เคชेเคŸ, เค•ूเคฒ्เคนों เค”เคฐ เค•เคฎเคฐ เคธे เคšเคฐ्เคฌी เค•ो เค˜เคŸाเคจे เค•े เคฒिเค เคญी เคฒोเค—ों เค•े เคฌीเคš เค•ाเคซी เคฒोเค•เคช्เคฐिเคฏ เคนै। เคค्เคฐिเค•ोเคฃाเคธเคจ เค•ा เคธเคฌเคธे เคฌเคก़ा เคซाเคฏเคฆा เคฏเคน เคนै เค•ि เค‡เคธे เค•िเคธी เคญी เคธเคฎเคฏ เค•िเคธी เคญी เคธ्เคฅाเคจ เคชเคฐ เค†เคธाเคจी เคธे เค•िเคฏा เคœा เคธเค•เคคा เคนै। เค•ोเคˆ เคญी เคต्เคฏเค•्เคคि เคฌिเคจा เค•िเคธी เคคैเคฏाเคฐी เค•े เค‡เคธ เค†เคธเคจ เค•ा เคจिเคฏเคฎिเคค เค…เคญ्เคฏाเคธ เค†เคธाเคจी เคธे เค•เคฐ เคธเค•เคคा เคนै।

เค‘เคซिเคธ เคฎें เคฒंเคฌे เคธเคฎเคฏ เคคเค• เคฌैเค เค•เคฐ เค•ाเคฎ เค•เคฐเคจे เคตाเคฒे เคฏा เค•ाเคฐเค–ाเคจों เคฎें เคฎเคถीเคจ เคšเคฒाเคจे เคตाเคฒे เคœ्เคฏाเคฆाเคคเคฐ เคฒोเค— เค•ाเคฎ เค•े เคฆौเคฐाเคจ เคนी เคฅोเคก़ी เคฆेเคฐ เค‡เคธ เค…เคญ्เคฏाเคธ เค•ो เค•เคฐเค•े เคเคจเคฐ्เคœी เคช्เคฐाเคช्เคค เค•เคฐ เคฒेเคคे เคนैं เค”เคฐ เคซिเคฐ เคธे เค…เคงिเค• เคธเค•्เคฐिเคฏ เคนोเค•เคฐ เค•ाเคฎ เค•เคฐเคคे เคนैं।

เคค्เคฐिเค•ोเคฃाเคธเคจ เค•เคฐเคจे เค•ा เคคเคฐीเค•ा

  1. เค…เคชเคจे เคชैเคฐों เค•ो เคšौเคก़ा เค•เคฐเค•े เคฌिเคฒ्เค•ुเคฒ เคธीเคงे เค–เคก़े เคนो เคœाเคं।
  2. เค…เคชเคจी เคฒंเคฌाเคˆ เค•े เคนिเคธाเคฌ เคธे เคฆोเคจों เคชैเคฐों เค•े เคฌीเคš เค•เคฎ เคธे เค•เคฎ เคฆो เคฏा เคคीเคจ เคซीเคŸ เค‰เคšिเคค เคธ्เคฅाเคจ เคฌเคจाเค•เคฐ เค–เคก़े เคฐเคนें।
  3. เค…เคชเคจी เคฐीเคข़ เค•ो เคฎोเคก़ें เคจเคนीं เคฌเคฒ्เค•ि เคเค•เคฆเคฎ เคธीเคงे เค–เคก़े เคฐเคนें। เค‡เคธเค•े เคฌाเคฆ เค…เคชเคจी เคญुเคœाเค“ं เค•ो เคซเคฐ्เคถ เค•े เคธเคฎाเคจांเคคเคฐ เคฒाเคं เค”เคฐ เค…เคชเคจी เคนเคฅेเคฒी เค•ो เคจीเคšे เค•ी เค“เคฐ เคฒे เคœाเคคे เคนुเค เคธांเคธ เคฒें।
  4. เค…เคฌ เคงीเคฐे- เคงीเคฐे เคธांเคธ เค›ोเคก़ें เค”เคฐ เค…เคชเคจे เคถเคฐीเคฐ เค•ो เคฌाเคฏीं เค“เคฐ เคฎोเคก़ें เค”เคฐ เค…เคชเคจी เคฌाเคฏीं เคนाเคฅ เค•ी เค‰ंเค—เคฒी เคธे เคซเคฐ्เคถ เค•ो เค›ूเคं เค”เคฐ เคฌाเคं เคŸเค–เคจे เค•ो เคธ्เคชเคฐ्เคถ เค•เคฐें।
  5. เค†เคชเค•ा เคฆाเคนिเคจा เคนाเคฅ เคฌिเคฒ्เค•ुเคฒ เคธीเคงे เคนोเคจा เคšाเคนिเค। เค…เคฌ เค…เคชเคจे เคธिเคฐ เค•ो เค˜ुเคฎाเคं เค”เคฐ เคฆाเคนिเคจे เคนाเคฅ เค•ी เค‰ंเค—เคฒी เค•ी เคจोเค• เค•ो เคฆेเค–ें।
  6. เค‡เคธ เคฎुเคฆ्เคฐा เค•ो เคชांเคš เคธे เคธाเคค เคฌाเคฐ เคฆोเคนเคฐाเคं เค”เคฐ เคซिเคฐ เค—เคนเคฐी เคธांเคธ เคฒेเคคे เคนुเค เคนाเคฅों เค•ो เคฌिเคฒ्เค•ुเคฒ เคธीเคงे เค•เคฐเคคे เคนुเค เคเค•เคฆเคฎ เคธीเคงे เคชเคนเคฒे เค•ी เคคเคฐเคน เค–เคก़े เคนो เคœाเคं। เค…เคฌ เค•เคฎ เคธे เค•เคฎ เคชांเคš เคธे เคฆเคธ เคฌाเคฐ เค—เคนเคฐी เคธांเคธ เคฒें।
  7. เคธांเคธ เค›ोเคก़ เคฆें เค”เคฐ เค…เคชเคจे เค•ूเคฒ्เคนे เค•ो เคฆाเคนिเคจी เค“เคฐ เคुเค•ाเคं เค”เคฐ เคฆाเคนिเคจे เคนाเคฅ เค•ी เค‰ंเค—เคฒी เคธे เคซเคฐ्เคถ เค•ो เค›ूเคं เค”เคฐ เคฆाเคนिเคจे เคนाเคฅ เคฆाเคนिเคจे เคชैเคฐ เค•े เคŸเค–เคจे เค•ो เคœเคฐूเคฐ เค›ूเคจा เคšाเคนिเค।
  8. เคฆเคธ เคธेเค•ंเคก เค•े เคฒिเค เค‡เคธी เคฎुเคฆ्เคฐा เคฎें เคฐเคนें।
  9. เค‰เคธเค•े เคฌाเคฆ เคนाเคฅों เค•ो เคธीเคงा เคฐเค– เค…เคชเคจे เคธ्เคฅाเคจ เคชเคฐ เค–เคก़े เคนो เคœाเคं เค”เคฐ เคธांเคธ (inhale) เคฒें।
  10. เค…เค—เคฐ เค†เคช เคฆोเคจों เคคเคฐเคซ เคธे เคฏเคน เค†เคธเคจ เค•เคฐเคคे เคนैं เคคो เค‡เคธे เคค्เคฐिเค•ोเคฃाเคธเคจ เค•ा เคเค• เคฐाเค‰ंเคก เค•เคนा เคœाเคคा เคนै।
  11. เคœเคฌ เคนเคฎ เค‡เคธ เค†เคธเคจ เค•ो เค›เคน เคฐाเค‰ंเคก เคคเค• เค•เคฐเคคे เคนैं เคคो เค‡เคธे เคค्เคฐिเค•ोเคฃाเคธाเคจा เค•เคนा เคœाเคคा เคนै।

เคค्เคฐिเค•ोเคฃाเคธเคจ เค•เคฐเคจे เค•े เคซाเคฏเคฆे

  1. เคฌॉเคกी เคซैเคŸ เค•ो เค•เคฎ เค•เคฐเคจे เคฎें เคค्เคฐिเค•ोเคฃाเคธเคจ เคฌเคนुเคค เค‰เคชเคฏोเค—ी เคนै। เค…เค—เคฐ เค•िเคธी เคต्เคฏเค•्เคคि เค•ा เคตเคœเคจ เคคेเคœी เคธे เคฌเคข़ เคฐเคนा เคนो เค”เคฐ เคตเคน เคฎोเคŸाเคชे เคธे เคชเคฐेเคถाเคจ เคนो เคคो เคฏเคน เค†เคธเคจ เค‰เคธเค•े เคฒिเค เคฐाเคฎเคฌाเคฃ เคธाเคฌिเคค เคนोเค—ा।
  2. เค…เค—เคฐ เค†เคช เคชीเค  เคฎें เคฆเคฐ्เคฆ เค•ी เคธเคฎเคธ्เคฏा เคธे เค—्เคฐเคธ्เคค เคนैं เคคो เคค्เคฐिเค•ोเคฃाเคธเคจ เค†เคชเค•े เคฒिเค เคฌเคนुเคค เคซाเคฏเคฆेเคฎंเคฆ เคธाเคฌिเคค เคนो เคธเค•เคคा เคนै। เค•เคฐीเคฌ เคฆो เคนเคซ्เคคों เคคเค• เคจिเคฏเคฎिเคค เคค्เคฐिเค•ोเคฃाเคธเคจ เค•เคฐเคจे เคธे เคชीเค  เค•े เคฆเคฐ्เคฆ เคธे เคฎुเค•्เคคि เคฎिเคฒ เคธเค•เคคी เคนै।
  3. 12 เคตเคฐ्เคท เคธे เค…เคงिเค• เค‰เคฎ्เคฐ เค•े เคฌเคš्เคšे เคฏเคฆि เคจिเคฏเคฎिเคค เคค्เคฐिเค•ोเคฃाเคธเคจ เค•เคฐें เคคो เคฏเคน เค†เคธเคจ เค‰เคจเค•ी เคฒंเคฌाเคˆ (Height) เค•ो เคฌเคข़ाเคจे เคฎें เคญी เค•ाเคซी เคธเคนाเคฏเค• เคนोเคคा เคนै।
  4. เคจिเคฏเคฎिเคค เคฐूเคช เคธे เคช्เคฐเคคिเคฆिเคจ เคค्เคฐिเค•ोเคฃाเคธเคจ (Trikonasana) เค•เคฐเคจे เคธे เคชैเคฐों เคเคตं เค˜ुเคŸเคจों เค•े เค…เคฒाเคตा เค•ूเคฒ्เคนों เคเคตं เค—เคฐ्เคฆเคจ, เคฐीเคข़ เค”เคฐ เคŸเค–เคจों เค•ी เคฎांเคธเคชेเคถिเคฏां เคฎเคœเคฌूเคค เคนोเคคी เคนैं। เค‡เคธเค•े เค…เคฒाเคตा เคฏเคน เค†เคธเคจ เค•ंเคงों เค”เคฐ เคธीเคจे เค•ो เคšौเคก़ा เคฌเคจाเคจे เคฎें เคฎเคฆเคฆ เค•เคฐเคคा เคนै।
  5. เคฐोเคœ-เคฐोเคœ เคค्เคฐिเค•ोเคฃाเคธเคจ เค•เคฐเคจे เคธे เคถเคฐीเคฐ เค•ो เคธ्เคŸैเคฎिเคจा (stamina) เค”เคฐ เคเคจเคฐ्เคœी เคฎिเคฒเคคी เคนै เค‡เคธเค•े เค…เคฒाเคตा เคฏเคน เค†เคธเคจ เคจाเคญि เค•ो เค ीเค• เคฐเค–เคจे เคฎें เคญी เคธเคนाเคฏเค• เคนोเคคा เคนै।

เคค्เคฐिเค•ोเคฃाเคธเคจ เค•เคฐเคคे เคธเคฎเคฏ เคฌเคฐเคคें เคฏे เคธाเคตเคงाเคจिเคฏां

  1. เค…เค—เคฐ เค†เคชเค•ो เค—ंเคญीเคฐ เคชीเค  เคฆเคฐ्เคฆ เค•ी เคธเคฎเคธ्เคฏा เคฏा เค—เคฐ्เคฆเคจ เคฎें เคฆเคฐ्เคฆ เคฐเคนเคคा เคนै เคคो เคค्เคฐिเค•ोเคฃाเคธเคจ เค•ो เค•เคฐเคจे เคธे เคชเคฐเคนेเคœ เค•เคฐें।
  2. เคฎाเค‡เค—्เคฐेเคจ (migrane) เคธे เคชीเคก़िเคค เคต्เคฏเค•्เคคिเคฏों เค•ो เคญी เค‡เคธ เค†เคธเคจ เค•ो เคจเคนीं เค•เคฐเคจा เคšाเคนिเค।
  3. เค…เค—เคฐ เค•िเคธी เคต्เคฏเค•्เคคि เค•ो เคกाเคฏเคฐिเคฏा, เค‰เคš्เคš เคฐเค•्เคคเคšाเคช เค•ी เคธเคฎเคธ्เคฏा เคนो เค”เคฐ เคชीเค  เคฎें เคชเคนเคฒे เค•เคญी เคšोเคŸ เคฒเค—ी เคนो เคคो เคเคธे เคต्เคฏเค•्เคคि เค•ो เคค्เคฐिเค•ोเคฃाเคธเคจ เคจเคนीं เค•เคฐเคจा เคšाเคนिเค।
  4. เคœिเคจ เคฒोเค—ों เค•ो เคšเค•्เค•เคฐ เค†เคคा เคนो เคฏा เคฏोเค—ाเคธเคจ เค•े เคฆौเคฐाเคจ เคฌेเคนोเคถी เค•ी เคธเคฎเคธ्เคฏा เคนो เค‰เคจ्เคนें เคค्เคฐिเค•ोเคฃाเคธเคจ เคฌिเคฒ्เค•ुเคฒ เคญी เคจเคนीं เค•เคฐเคจा เคšाเคนिเค।
  5. เคค्เคฐिเค•ोเคฃाเคธเคจ เค•เคฐเคคे เคธเคฎเคฏ เค˜ुเคŸเคจों เค•ा เคธเคนाเคฐा เคจ เคฒें เค”เคฐ เคจा เคนी เค‡เคธเคชเคฐ เค•ोเคˆ เคฆเคฌाเคต เคฆें เค…เคจ्เคฏเคฅा เค‡เคธเค•ी เคตเคœเคน เคธे เค†เคชเค•े เค˜ुเคŸเคจों เคฎें เคฆเคฐ्เคฆ เคนो เคธเค•เคคा เคนै।
  6. เคฏเคฆि เค†เคชเค•ो เคนृเคฆเคฏ (Heart) เคธे เคธंเคฌंเคงिเคค เค•ोเคˆ เคญी เคธเคฎเคธ्เคฏा เคนो เคคो เคค्เคฐिเค•ोเคฃाเคธเคจ เค•ो เค•เคฐเคจे เคธे เคฌเคšें।

18. เคŠเคฐ्เคง्เคต เคธเคฐ्เคตांเค—ाเคธเคจ

Urdhva Sarvangasana: Urdhva Sarvangasana in Hindi
เคธเคฐ्เคต-เค…ंเค— เคเคตं เค†เคธเคจ เค…เคฐ्เคฅाเคค เคธเคฐ्เคตांเค—ाเคธเคฎ। เค‡เคธ เค†เคธเคจ เค•ो เค•เคฐเคจे เคธे เคธเคญी เค…ंเค—ों เค•ो เคต्เคฏाเคฏाเคฎ เคฎिเคฒเคคा เคนै เค‡เคธीเคฒिเค เค‡เคธे เคธเคฐ्เคตांเค—ाเคธเคจ เค•เคนเคคे เคนैं।

เคธเคฐ्เคตांเค—ाเคธเคฎ เคฎें เคธाเคตเคงाเคจी

  1. เค•ोเคนเคจिเคฏाँ เคญूเคฎि เคชเคฐ เคŸिเค•ी เคนुเคˆ เคนों เค”เคฐ เคชैเคฐों เค•ो เคฎिเคฒाเค•เคฐ เคธीเคงा เคฐเค–ें।
  2. เคชंเคœे เคŠเคชเคฐ เค•ी เค“เคฐ เคคเคจे เคนुเค เคเคตं เค†ँเค–ें เคฌंเคฆ เคนों เค…เคฅเคตा เคชैเคฐ เค•े เค…ँเค—ूเค ों เคชเคฐ เคฆॄเคท्เคŸि เคฐเค–ें।
  3. เคœिเคจ เคฒोเค—ों เค•ो เค—เคฐ्เคฆเคจ เคฏा เคฐीเคข़ เคฎें ‍เคถिเค•ाเคฏเคค เคนो เค‰เคจ्เคนें เคฏเคน เค†เคธเคจ เคจเคนीं เค•เคฐเคจा เคšाเคนिเค।

เคธเคฐ्เคตांเค—ाเคธเคฎ เค•े เคฒाเคญ

  1. เคฅाเคฏเคฐाเค‡เคก เคเคตं เคชिเคš्เคฏुเคŸเคฐी เค—्เคฒैंเคก เค•े เคฎुเค–्เคฏ เคฐूเคช เคธे เค•्เคฐिเคฏाเคถीเคฒ เคนोเคจे เคธे เคฏเคน เค•เคฆ เคตृเคฆ्เคงि เคฎें เคฒाเคญเคฆाเคฏเค• เคนै।
  2. เคฆเคฎा, เคฎोเคŸाเคชा, เคฆुเคฐ्เคฌเคฒเคคा เคเคตं เคฅเค•ाเคจाเคฆि เคตिเค•ाเคฐ เคฆूเคฐ เคนोเคคे เคนै।
  3. เค‡เคธ เค†เคธเคจ เค•ा เคชूเคฐเค• เค†เคธเคจ เคฎเคค्เคธ्เคฏाเคธเคจ เคนै, เค…เคคः เคถเคตाเคธเคจ เคฎें เคตिเคถ्เคฐाเคฎ เคธे เคชूเคฐ्เคต เคฎเคค्เคธ्เคฏाเคธเคจ เค•เคฐเคจे เคธे เค‡เคธ เค†เคธเคจ เคธे เค…เคงिเค• เคฒाเคญ เคช्เคฐाเคช्เคค เคนोเคคे เคนैं।

19. เค‰เคท्เคŸ्เคฐाเคธเคจ

Ustrasana: Ustrasana in Hindi
'เค‰เคท्เคŸ्เคฐ' เคเค• เคธंเคธ्เค•ृเคค เคญाเคทा เค•ा เคถเคฌ्เคฆ เคนै เค”เคฐ เค‡เคธเค•ा เค…เคฐ्เคฅ 'เคŠंเคŸ' เคนोเคคा เคนै। เค‰เคท्เคŸ्เคฐाเคธเคจ เค•ो เค…ंเค—्เคฐेเคœी เคฎें 'Camel Pose' เค•เคนा เคœाเคคा เคนै। เค‰เคท्เคŸ्เคฐाเคธเคจ เคเค• เคฎเคง्เคฏเคตเคฐ्เคคी เคชीเค›े เคुเค•เคจे-เคฏोเค— เค†เคธเคจ เคนै เคœो เค…เคจाเคนเคค (เคน्เคฐเคฆเคฏ เคšเค•्เคฐ) เค•ो เค–ोเคฒเคคा เคนै। เค‡เคธ เค†เคธเคจ เคธे เคถเคฐीเคฐ เคฎें เคฒเคšीเคฒाเคชเคจ เค†เคคा เคนै, เคถเคฐीเคฐ เค•ो เคคाเค•เคค เคฎिเคฒเคคी เคนै เคคเคฅा เคชाเคšเคจ เคถเค•्เคคि เคฌเฅ เคœाเคคी เคนै। เค‰เคท्เคŸ्เคฐाเคธเคจ เค•เคฐเคจे เค•ी เคช्เคฐเค•्เคฐिเคฏा เค”เคฐ เค‰เคท्เคŸ्เคฐाเคธเคจ เค•े เคฒाเคญ เคจीเคšे เคฆिเค เค—เค เคนैं :

เค‰เคท्เคŸ्เคฐाเคธเคจ เค•เคฐเคจे เค•ी เคช्เคฐเค•्เคฐिเคฏा

  1. เค…เคชเคจे เคฏोเค— เคฎैเคŸ เคชเคฐ เค˜ुเคŸเคจे เค•े เคธเคนाเคฐे เคฌैเค  เคœाเคं เค”เคฐ เค•ुเคฒ्เคนे เคชเคฐ เคฆोเคจों เคนाเคฅों เค•ो เคฐเค–ें।
  2. เค˜ुเคŸเคจे เค•ंเคงो เค•े เคธเคฎाเคจांเคคเคฐ เคนो เคคเคฅा เคชैเคฐों เค•े เคคเคฒเคตे เค†เค•ाเคถ เค•ी เคคเคฐเคซ เคนो।
  3. เคธांเคธ เคฒेเคคे เคนुเค เคฎेเคฐुเคฆंเคก เค•ो เคชुเคฐोเคจिเคคเคฎ्เคฌ เค•ी เค“เคฐ เค–ींเคšे เคœैเคธे เค•ि เคจाเคญि เคธे เค–ींเคšा เคœा เคฐเคนा เคนै।
  4. เค—เคฐ्เคฆเคจ เคชเคฐ เคฌिเคจा เคฆเคฌाเคต เคกाเคฒें เคคเคŸเคธ्เคฅ เคฌैเค े เคฐเคนें
  5. เค‡เคธी เคธ्เคฅिเคคि เคฎें เค•ुเค› เคธांเคธे เคฒेเคคे เคฐเคนे।
  6. เคธांเคธ เค›ोเคก़เคคे เคนुเค เค…เคชเคจे เคช्เคฐाเคฐंเคญिเค• เคธ्เคฅिเคคि เคฎें เค† เคœाเคं।
  7. เคนाเคฅों เค•ो เคตाเคชเคธ เค…เคชเคจी เค•เคฎเคฐ เคชเคฐ เคฒाเคं เค”เคฐ เคธीเคงे เคนो เคœाเคं।
  8. เคถुเคฐूเค†เคค เคฎें เคฏเคน เค†เคธเคจ เค•िเคธ เคช्เคฐเค•ाเคฐ เค•เคฐें
  9. เค…เคชเคจी เคธुเคตिเคงा เค•े เคฒिเค เค†เคช เค…เคชเคจे เค˜ुเคŸเคจों เค•े เคจीเคšे เคคเค•िเค เค•ा เคช्เคฐเคฏोเค— เค•เคฐ เคธเค•เคคे เคนैं।

เค‰เคท्เคŸ्เคฐाเคธเคจ เค•े เคฒाเคญ

  1. เคชाเคšเคจ เคถเค•्เคคि เคฌเฅเคคा เคนै।
  2. เคธीเคจे เค•ो เค–ोเคฒเคคा เคนै เค”เคฐ เค‰เคธเค•ो เคฎเฅ›เคฌूเคค เคฌเคจाเคคा เคนै।
  3. เคชीเค  เค”เคฐ เค•ंเคงों เค•ो เคฎเคœเคฌूเคคी เคฆेเคคा เคนै।
  4. เคชीเค  เค•े เคจिเคšเคฒे เคนिเคธ्เคธे เคฎें เคฆเคฐ्เคฆ เคธे เค›ुเคŸเค•ाเคฐा เคฆिเคฒाเคคा เคนै।
  5. เคฐीเคข़ เค•ी เคนเคก्เคกी เคฎें เคฒเคšीเคฒेเคชเคจ เคเคตं เคฎुเคฆ्เคฐा เคฎें เคธुเคงाเคฐ เคญी เคฒाเคคा เคนै।